De geur centraal in het werk van Amsterdamse kunstenaar Razia Barsatie

De geur centraal in het werk van Amsterdamse kunstenaar Razia Barsatie 

Op de tentoonstelling Residency 2021-2022 van de Rijksakademie in Amsterdam zag ik onder andere het werk van Razia Barsatie. Zien is eigenlijk niet het goede woord, ik rook het werk. En ik zag veel geels. En ik hoorde grommende geluiden die uit een ‘bos’ van gele pijpen kwamen.

De sterke tropische geur in de hele atelier bleef nog het meest hangen. Hier moest ik meer van weten. Ik maakte een afspraak met de kunstenaar die uit Suriname bleek te komen, maar al een flinke tijd in Nederland studeerde en als kunstenaar actief was. 

Geur 

Wat ik rook was een mix van kurkuma, chilipeper en masala, vertelt Razia me. “Geur is een heel belangrijk element in mijn werk. Het is het eerste waarmee ik de kijker mee wil pakken. Je voelt ‘t meteen en daardoor breng ik je terug naar je verleden, naar je herinneringen. Met geur creëer ik een atmosfeer en sta ik open voor alle assiociaties die dit oproept. Deze kunnen helpen het werk te begrijpen. Voor mij is de geur in mijn werk een bescherming, een therapeutisch atmosfeer waar ik me veilig voel. En dat wil ik delen.” 

Het is één kunstwerk wat ze laat zien, verdeeld in twee delen van de ruimte. De ene ruimte, met gele pijpen waar vervaarlijke geluiden uitkomen, verbeeldt de onbewuste wereld, de grotere ruimte in het verlengde verbeeldt de bewuste wereld. De pijpen waar de geluiden uit opwellen symboliseren de slokdarmen die uitkomen in even zoveel monden. Razia: “In de slokdarmen vormen zich woorden, die aanvankelijk met veel moeite naar voren komen. Maar, eenmaal in beweging, stort het zich eruit. Deze woorden kunnen niet meer tegengehouden worden. Dus, na besef van wat je iemand hebt aangedaan kan je tegen iemand sorry zeggen, maar wat betekent dat ‘sorry’ voor jou zelf? Is dat ‘sorry’ wel voldoende voor het slachtoffer om de harde woorden die je geuit hebt te kunnen verwerken?” 

De ‘bewuste’ wereld 

Het gaat om trauma’s en angsten die op deze manier verwerkt worden. “Het  gaat om slachtoffers in het gezin  die iets niet durven te bespreken. Het gaat om de onderdrukte gevoelens en hoe onderwerpen als kindermisbruik in de familie, seks, huwelijk met een ander ras/religie, als taboe worden gezien. Daar houdt het kind een angst aan over, waar het zijn hele leven verder mee moeten leven. De geluiden en stemmen in het werk zijn stemmen die zich steeds herhalen in een angstig brein. ‘Hou je mond’ is er altijd gezegd en dit herhaalt zich continu in het werk, in het Nederlands en in mijn moedertaal, het Sarnami. Met deze herhaling creëer ik een atmosfeer van ‘zelf’ troost.”

Razia maakt deel uit van de Hindoestaanse bevolkingsgroep in Suriname. “In de traditionele opvoeding krijg je heel wat boodschappen mee. Een belangrijke boodschap die ik mee kreeg was de vuile was niet buiten te hangen. Het geldt voor alle bevolkingsgroepen in Suriname, ook in Nederland. De  Surinaams-hindoestaanse gemeenschap is wel vrij conservatief. Schaamte in de familie moet niet naar buiten. Je moet je mond dichthouden. Bij zoiets extreems als kindermisbruik is het motto: mond dicht.

Als kunstenaar confronteer ik dit gedrag met de culturele tradities die mijn voorouders meer dan 150 jaar geleden vanuit India naar Suriname brachten en die daar bewaard zijn gebleven alsof de tijd heeft stilgestaan. Ik wil weten wat deze zware onderdrukking voor kinderen  betekent en wil het bespreekbaar maken.” 

De ‘onbewuste’ wereld 

We lopen naar de ‘onbewuste wereld’, het tweede deel van de tentoonstelling. Er staan en hangen diverse installaties. Op de muren zijn tekeningen in houtskool getekend. Er liggen tientallen transparante velletjes zonder kleur die van tapioca-zetmeel zijn gemaakt. Sommige lijken op vissenschubben, anderen lijken op kroepoek (Javaanse chips). Ze zijn ingekleurd met kruiden en op andere vellen staan houtskool tekeningen.

“Met dit materiaal boots ik de huid na. Het materiaal is kwetsbaar, is transparant, kan soms flexibel zijn, krijgt schimmels en verandert constant in zijn vorm.  Het materiaal leeft. In dit onderzoek deed ik elke dag het zelfde, maar kreeg elke keer een ander resultaat.

In mijn vervolgonderzoek wil ik het droogproces gaan documenteren, wat zien we als het werk van nat naar droog gaat? Wanneer ontstaat schimmel? Wanneer gaat het kreuken? Wanneer komen de barsten er in?” 

Vellen op de grond en op stangen

Met de kruiden en de geuren begon ze in 2013. “Ik wilde een eigen kunstmateriaal ontwikkelen, enerzijds als kunstidentiteit  en anderzijds als materiaal dat overal in de wereld beschikbaar en makkelijk mee te nemen is. Ik ben me erin gaan verdiepen om de kruiden,  in poedervorm, als bindmiddel aan de tapioca toe te voegen om zo 3D kruiden objecten te maken. Het materiaalonderzoek duurde twee jaar. In dit onderzoek ontdekte ik dat het tapioca bindmiddel zich gedraagt als een natuurlijke epoxy.”

Er ligt een bruin tapiocavel op de grond. Dat was aanvankelijk niet de bedoeling. “Ik heb het opgepakt en hing ‘m op, telkens viel het op grond. Ik sprak ermee: ‘je wil je eigen gang gaan’. Ten slotte zei ik tegen ‘m: ‘hier moet je blijven: op de grond’. Er hangen vellen aan de stangen van het plafond. “De vellen gingen aan elkaar kleven. Ook niet de bedoeling. Soms geeft het werk je informatie als je jezelf openstelt. Als kunstenaar reageer ik op elke handeling en informatie die ik van mijn onderzoek krijg.” 

Houtskooltekeningen

In de zwarte houtskooltekeningen op de muren zien we de tijdlijn hoe de angsten groeiden. “Ik heb het gevoel dat ik bijna ‘het weggevaagde’ heb terug vertaald. Soms verschijnt er iets herkenbaars, soms is het meer abstract. De ronde lijnen in het hoofd zien eruit als een chaotisch brein. Het zijn psychische patronen. Je bent in de war. Je probeert iets uit, maar je weet het resultaat niet. Door deze patronen te tekenen en te herhalen komt mijn brein tot rust. In elk patroon zie ik mezelf. Al die spiraalvormige patronen lijken voor mij op een oog. Een oog dat naar mij kijkt, een oog dat observeert.

Bij elke uitwerking van een concept teken ik eerst op een A3 vel, en dan vertaal ik het naar installaties of muurschilderingen.”

Kunstenaars die haar geïnspireerd hebben zijn Kara Walker en William Kentridge. “Kara Walker vanwege haar werk over pijn en geschiedenis. Kentridge over de diversiteit van zijn onderwerpen en vanwege het gebruik van houtskool. De laatste tijd ben ik ook geïnteresseerd in werk van Herman de Vries. Hoe hij met natuur omgaat. Hoe hij focust op natuurobjecten.“ 

En nu…

Razia Barsatie is kunstenaar sinds 2013. In 2012 studeerde ze af van de Rietveld Academie in Amsterdam, en daarna ging ze naar Rijksakademie van Beeldende Kunsten. Ertussendoor deed ze aan residenties in Suriname, Nederland,  Aruba en Frans Guyana mee. In Nederland heeft ze ook meegedaan aan groepstentoonstellingen zoals ‘De Grote Suriname Tentoonstelling’ in de Nieuwe Kerk (2019); ‘Zuiver’, Nieuw Dakota (2017) en nog veel meer. Van 2012 tot 2019 heeft ze les gegeven op Nola Hatterman Art Academy in Paramaribo.

Nu gaat ze een aantal projecten doen. Het uitwerken van het documentatiemateriaal gaat door en daarnaast gaat ze in een andere setting het werk exposeren. In september gaat ze voor een maand naar Aruba met het tapioca materiaal. En in november gaat ze in Suriname met een groep kunstenaars werken als collectief. “Marjet Zwaans en ik initiëren het  Collectief Un Prati a Patu (CUPP Collectief). ‘Un Prati a Patu’ betekent letterlijk in het Sranang Tongo ‘we delen de pot’. Dat slaat gewoonlijk op de maaltijd, maar het kan ook financieel zijn. In het concept van CUPP collectief gaat het meer om het delen kennis en ervaringen. In ons uitwisselingsprogramma hebben we nog vier anderen uitgenodigd deel uit te maken aan het collectief om materiaalonderzoek te doen. In maart 2022 zijn deze kunstenaars gestart met het materiaalonderzoek en hebben zij diverse materiaallabs, werkplaatsen en tentoonstellingen bezocht in Nederland. Om het onderzoek voort te bouwen gaan we in Suriname crafters ontmoeten, kijken hoe zij zich verhouden tot hun  kunstmateriaal.” 

Tot slot: wat is haar filosofie? Razia: “Mijn werk helpt mij om mijn angsten te uiten en bespreekbaar te maken. Ik hoop dat ik in de toekomst met mijn werk veel voor anderen kan betekenen.” 

https://www.raziabarsatie.com/
https://www.instagram.com/raziabarsatie/
https://www.rijksakademie.nl/en/residents-advisors-team/razia-barsatie

https://bit.ly/3xrrxAm

Circa:
Nee

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0