De Reis van de Gazelle

De afgelopen kerstdagen heb ik me aangenaam ondergedompeld in de zeevaart op de oceanen in de 19e eeuw. De zeilvaart loopt op zijn eind, de stoomboten varen al rond, maar er is een zeilschip waarop een voorschotje op de moderne tijd wordt genomen: de Gazelle. In het schip bevindt zich een diepvriesinstallatie waarmee bevroren schapen van Australië naar Londen vervoerd worden. Het is de eerste keer, en er is concurrentie vanuit een ander continent. Komen de schapen in goede – bevroren – conditie in Londen aan?

Het boek leest als een film. De Hollandse kapitein Pipping krijgt het aanbod passagiers te verschepen van Londen naar Adelaide. Een van de passagiers die haar geluk in Australië gaat beproeven is de jongedame Stella Fisher. We leven in het jaar 1876, Europa is in de ban van de industriële revolutie en een dreigende hongersnood.

Ongure types

In Australië en Argentinië  is voedsel te over - miljoenen schapen in Australië en honderdduizenden runderen op de Argentijnse pampa’s. Is het mogelijk met een rammelende experimentele vriesinstallatie het vlees naar het hongerende Europa te krijgen?

Kapitein Pipping, helemaal aan de grond na een aanvaring van zijn zeilschip De Gazelle met een stoomschip vlak voor de binnenkomst in de haven van Adelaide, heeft een bemanning – met enige ongure types – bij elkaar weten te krijgen. En wonderbaarlijk, Stella Fisher, zit ook op het schip. Er zat al iets moois tussen de twee aan te komen en dat komt nu tot grote bloei, maar de gevaren zitten overal. De ongure types blijken de race van de Gazelle met het concurrerende schip de Paraguay – waar ook een bekende van Pipping, reder Hindrik, in geïnvesteerd heeft – nog spannender te maken.     

Het is een pioniersverhaal over een uitvinding die nadien de wereld veroverde. Vooruitgang is niet alleen iets van deze tijden, blijkt maar weer eens.  

We vroegen de auteur, Gerrit Barendrecht, Hagenaar en regisseur van televisieproducties zoals Utopia en Big Brother in de Haagse Openbare Bibliotheek om enige toelichting over zijn debuutroman.

Hoe kwam u op het idee?

‘Op de boekenmarkt op het Voorhout stuitte ik op een naslagwerk over zeilvaart in de 19e eeuw. Onder een afbeelding van een driemast klipper stond de tekst ‘Eerste geslaagde diepvriesvaart’. Dat wekte mijn verbazing, de combinatie van een zeilschip met een diepvriesinstallatie. Maar toen ik het naging bleek het te kloppen. Mijn interesse was gewekt en ik ben verder gaan zoeken.  Er bleek sprake te zijn van een intrigerende geschiedenis die je kunt samenvatten met het spreekwoord ‘Twee honden vechten om een been, en de derde gaat ermee heen. ‘

Uit het boek blijkt een grote kennis van de grote zeilschepen, de klippers, ook in actie in zware weersgesteldheid. Heeft u daar ervaring mee?

‘Ik ben een zeiler. Ik heb een grote liefde voor het zeilen. In mijn jeugd heb ik bovendien drie jaar bij de marine gevaren. Dat slechte weer dat in het boek beschreven is (de Gazelle komt onder Vuurland in een storm terecht met dertig meter hoge golven) heb ik zelf meegemaakt.’

De commerciële zeilvaart is in Nederland op zijn hoogtepunt geëindigd. De clipper is het mooiste, snelste, meest elegante zeilschip ooit in de wereld – ook in Nederland - gebouwd en desondanks was ze gedoemd om binnen korte tijd te sterven. En met haar de hele zeilvaart. Dat ging ongelooflijk snel. Na eeuwen en eeuwen trouwe dienst was het binnen 25 jaar met het zeilschip gedaan. Deze tragiek sprak me erg aan,

Heeft u veel tijd gestoken in de research?

‘Ik heb zeker een half jaar research gedaan op drie terreinen: de 19e eeuw, de diepvriestechniek en de zeiltechniek. Daar wist ik weinig tot niets van. Ik was onder andere in de Koninklijke Bibliotheek, maar de grootste bibliotheek bleek toch wel het internet te zijn. Ik vond daar onder andere de notulen van de Londense Vleescommissie. De Commissie was in het leven geroepen om mogelijkheden te onderzoeken schapenvlees van A naar B te krijgen. In Londen met name – maar ook verder in Europa – was de industriële revolutie in volle gang. De stad explodeerde in korte tijd, groeide van drie naar vier miljoen inwoners. Er was niet genoeg voedsel voor alle inwoners. De arbeiders in de fabrieken deden zwaar, lichamelijk werk. Duizenden stierven door ondervoeding. Terwijl er in de eigen kolonie, Australië, schapenvlees te over was. Maar omdat er nog geen oplossing was voor het transport naar Engeland werden de schapen –  miljoenen stuks – tot kaarsvet geperst, en soms zelfs van de rotsen in zee gegooid.’

Mort Bay

Allerlei ideeën werden uitgeprobeerd. De schapen levend naar Engeland krijgen lukte niet. Het vlees in een blik stoppen was duur en werd door de bevolking niet geaccepteerd. Er werd geprobeerd de schapen met kooldioxide in te spuiten, met zwavelzuur in te smeren, in rubber onder te dompelen. Niets lukte. Thomas Mort, een Australische industrieel die het als eerste aandurfde een vriesinstallatie in een schip te laten installeren, stuurde een vertegenwoordiger naar de Commissie die vriezen als oplossing aandroeg. De vertegenwoordiger werd weggelachen.  Met bevroren vlees van de andere kant van de wereld, door de tropen, drie maanden lang. Onmogelijk!

Thomas Mort wordt in Australië nog steeds geëerd. Hij heeft een standbeeld in het centrum van Sydney, en er is een Mort Bay en een Mort Street. Hij verdient het, zonder Mr. Mort geen vissticks.

Natuurlijk staan de feiten, hoe fascinerend ook, in dienst van de fictie. De romantiek, de ontberingen op zee, en het avontuur van de race zijn in het verhaal even belangrijk.’

Komt er nog een volgende roman?

‘Ik ben met iets bezig. Speelt ook in de tweede helft van de 19e eeuw, een uiterst boeiende tijd; de geboorte van de moderne tijd. Het element scheepvaart zit er ook weer in, maar nu ergens anders, meer richting China. Het is het begin van de stoomvaart. Daar is weinig van bekend.

Wat me aantrekt is het exotisme. De historische roman wordt helaas vaak geassocieerd met stoffigheid, met turf en oude jenever. Ik ben meer van het swingende historische verhaal.’

Circa:
Nee

Tags

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0