De wereld van de Amsterdamse kunstenaar, 100 - Nanna Lahn
De wereld van de Amsterdamse kunstenaar, 100 - Nanna Lahn
In het Vrij Paleis in Amsterdam, vlak achter het paleis op de Dam, bezocht ik de expositie Forest Fringe met werken van Nanna Lahn en Jacqueline Lamme. Het gaat bij beide kunstenaars om de natuur (zie ook het interview met Lamme op deze site). In de natuurschilderijen van Nanna Lahn is er iets bijzonders aan de hand. In een geheimzinnige atmosfeer bewegen zich wezens in het bos.
Genoeg reden om Nanna Lahn op te zoeken in haar atelier. Dat bevindt zich in de kelder van een voormalig badhuis in Oud-Zuid. Het is een rond complex, gebouwd in de stijl van de Amsterdamse School. Er blijken er nog twee van te zijn, hoor ik van Nanna. Het andere bevindt zich in Amsterdam-Oost, en is gedeeltelijk verbouwd tot café.
“Die in Oud-Zuid heeft het langst als badhuis gediend, tot eind jaren ’80. ‘Ik heb hier gedoucht toen ik student was’, hoorde ik op een open atelierdag.” Nu zitten er, behalve haar atelier, veel geluidsstudio’s van muzikanten. Ook komen er regelmatig kunstenaars uit de buurt werken.
De verbeelding van het landschap
Nanna Lahn onderzoekt haar hele loopbaan het landschap en wat het verbeelden van het landschap zegt over onze relatie met de natuur. Het meest recente onderzoek van Nanna zijn landschappen met de zogenaamde ‘human bycatch’, mensen die per ongeluk worden gefotografeerd door camera’s die bedoeld zijn om wilde dieren in de gaten te houden. Vaak zijn deze mensen bezig met iets privé’s, zij doen hun behoefte in de natuur of hebben seks, veel zijn ook bezig met illegale activiteiten zoals drugsgebruik of stroperij.
Hoe kwam ze op het idee? Nanna: “Ik las een krantenartikel over camera’s die bedoeld zijn om wilde dieren in de gaten te houden. Dat zijn speciaal camera’s, nachtcamera’s. Vooral in Amerika gebeurt dat veel. Toen er onderzoek naar gedaan werd, bleken er niet beelden van dieren, maar ook van mensen op te staan. De onderzoekers van een aantal instituten zagen zich gesteld voor de vraag of ze daar wel ruchtbaarheid aan mochten geven. Er is immers sprake van een ‘privacy infringement’. Elk instituut bleek er op zijn eigen manier mee om te gaan. De gezamenlijke opinie was dat het niet verboden is, zolang de beelden niet gedeeld worden.”
Iets geheimzinnigs
Zulke scenes op het schilderdoek weergeven, is weer een stap verder, de scenes kunnen geheel uit de fantasie ontsproten zijn, waardoor het privacy vraagstuk een stuk verder weg ligt. Nanna: “Het gaat mij om het verschijnsel en niet om de persoon / personen, ‘hoe gedragen we ons in de natuur’. Wij in de steden hebben veel meer (mooie) beelden van landschappen, dan dat we echt in de natuur zijn. Dat gegeven is interessant. Vaak is er sprake van een idealisering van de natuur, natuur is ook verkoopwaar.”
De foto’s van de beeldcamera’s zijn niet bedoeld om mensen esthetisch te interesseren. “Vaak zijn het afgesneden composities. Het heeft iets geheimzinnigs, iets lugubers. Ik probeer ook wel een beetje het gevoel van angst weer te geven die de romantische schilderkunst opwekte. Er zit ook een element van ‘lost paradise’ in. Lopend in de natuur voelen we ons vrij. Het lijkt neutraal. Maar als een dier opschrikt door een fotoflash in de nacht, kiest ie wellicht de volgende keer een andere route. Maar het gaat er me niet per se om te laten zien hoe slecht we zijn als mensen, het is voor mij ook een andere manier om de natuur bekijken. Je ziet de lokale bevolking hun lokale dingen doen. Wie zijn wij om dat te veroordelen?”
Het gaat om hoe we omgaan met de omgeving, de natuur, het leven. “Die vergeten we vaak. De menselijke blik is antropocentrisch, en kijkt te weinig naar het andere leven.”
Heeft Nanna een sleutelwerk?
Dat heeft ze. Het is een installatie, bestaande uit een triptiek met pigmenten op de vloer. Het heet ‘Meanwhile in the forest, 3 – 5, withfootnotes’. “Ik kreeg dingen cadeau: een verhaallijn met tijdselement. De pigmenten op de vloer in relatie tot de beelden en de ruimte roepen iets op. Ze maken het tot één geheel.”
Hoe lang is ze kunstenaar?
“Mijn hele leven. Ik maakte altijd dingen en vond tekenen en schilderen leuk. Het voelde als onderdeel van mezelf. Ik kom uit Denemarken, maar ging studeren aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag, van 1995 tot 2000. Ik bleef in Amsterdam wonen. Den Haag had een echte schilderafdeling, de afdeling ‘Autonoom’. In 2010 ben ik vervolgens afgestudeerd aan de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunst op kunstpedagogiek. Toen ben ik freelance docent geworden. Ik heb veel les gegeven in Amsterdam-Noord. Aan groepjes en aan scholen, met name aan kinderen die weinig in aanraking met kunst en cultuur kwamen.”
Op dit moment geeft ze ook een cursus ambachtelijk tekenen en schilderen, ook in Noord. “Vooral aan basisscholen en middelbare scholen. En een jaar geef ik les in Artis, de Amsterdamse dierentuin, samen met Jacqueline Lamme. “Ook basisschoolkinderen, andere kinderen dan in Noord, iets meer ‘bevoorrecht’; maak ook in Noord heb ik diverse kinderen van ‘nieuw Noord’, kinderen van vrije creatievelingen. Daarnaast ook kinderen met emigratieachtergrond, zij hebben kunst en cultuur niet van huis meegekregen. Ik ga met de kinderen ook naar diverse musea. Dat lukt goed. Het is voor hen een heel andere wereld, maar als ze het een tijdje doen krijgen ze een andere blik op de wereld en veel zelfvertrouwen. Ze zien ook hoe dingen werken in de samenleving.”
Master Artistic Research
Ze is nog niet uitgestudeerd. In 2020 is ze begonnen met een research Master op de UVA, Artistic Research. “Het zijn theoriecursussen bedoeld voor kunstenaars. Ik heb gekozen voor Het Landschap – hoe de mens omgaat met de natuur. Bij de cursussen zitten ook studenten archeologie en heritage. Het gaat onder meer over hoe mensen al heel vroeg ruimte hebben gecreëerd. De archeologie hoogleraar vertelde: ‘In de archeologie moeten we gissen, er is geen tekst.’ Ik voelde me daar als kunstenaar heel erg verwant bij, meer dan bij de kunstgeschiedenis, die hoofdzakelijk uitgaat van geschreven tekst.”
Nu is ze bezig met haar scriptie. “Naar aanleiding van het Human Bycatch onderzoek, bestudeer ik de beelden, en hoe die laten zien hoe we met natuur omgaan, hoe we daarin geconditioneerd zijn. Schilderen is een manier om het te deconstrueren.” Ze heeft alle tekst gereed, maar moet het nog ordenen. Het wordt geïllustreerd. Als het goed beoordeeld wordt heeft ze haar Research Master Degree.
Wat is haar ervaring van het kunstleven?
“Er gebeurt heel veel. De kunstwereld neemt maar een deel van de geproduceerde kunst serieus. De ruimte voor diversiteit is zorgwekkend klein. Veel jonge talenten sneuvelen, een kleine groep gaat door, toch zitten er onder de jonge talenten veel goede kunstenaars. Het is voor mij moeilijk om van het werk te leven. Ik kan het overleven met lesgeven.”
Zelf iets organiseren, zoals bij Vrij Paleis, voelt fijn, zegt ze. Ze is bezig met het formeren van schildercollectief om schilderkunst meer aandacht te geven. “Nederland is voor een groot deel heel conceptueel bezig en minder met schilderkunst.” Vooral de connectie met architectuur heeft haar aandacht.
Filosofie
Tot slot: wat is haar filosofie? Nanna: “Schilderkunst is een Meta Image waarin je andere beeldende kunst kunt begrijpen. In 2D kun andere beelden analyseren. Dat gaat van Richter tot Lichtenstein.”
Afbeeldingen
1) Notified Forest nr 2, 2017, olie op doek, 120x150, 2) Deerhead, 2022 acryl op doek, 40x50, 3) Meanwhile in the Forest nr16, 2023 acryl op doek, 75x90, 4) Meanwhile in the Forest nr 1, 2021 acryl op doek, 120x150, 5) Meanwhile in the Forest nr 8, 2022 acryl op doek, 60x80, 6) Meanwhile in the Forest nr 2, 2021 acryl op doek, 130x150, 7) Poacher, 2022 acryl op doek, 40x50, 8) Meanwhile in the Forest nr 6, 2022 acryl op doek, 60x80, 9) Meanwhile in the Forest nr 3-5 with footnotes, 2022 acryl op doek, pigment, 10) Corporate Landscape nr 21, 2020, acryl op doek, 140x170, 11) Het oude badhuis toen het net gebouwd was, 12) Portretfoto Nanna Lahn
