De wereld van de Amsterdamse kunstenaar, 59 - Jacob Kleyn

Jacob Kleyn heeft zijn atelier in zijn huis in Amsterdam-Noord. Hij is geboren in de Jordaan en hij wist op vrij jonge leeftijd dat hij de kunst in wilde. Dat leidde tot een avontuurlijk leven waarin hij performances deed, een eigen circus oprichtte en vele kunstwerken maakte, waaronder schilderijen, waarvan vele met een gestileerde man- en vrouw figuur.

Ik zag ze onlangs op de tentoonstelling UniverseTaal, een duo-expositie met werken van Bernadette Beunk, in Breed Art Studios. En nu zie ik ze weer, in zijn eigen huis. Hij heeft speciaal voor mijn bezoek een flink aantal grote en kleinere schilderijen klaar gezet. Aan de muur hangt ‘On Our way, up!!’ uit 2002, waarin we een mans- en vrouwfiguur zien in een straal van licht die zich naar boven verbreedt. Om het stel cirkelen diverse hemellichamen.

Subtiele lijnen

In zijn werk verwerkt Jacob Kleyn zijn ervaringen en belevenissen. Het gaat over gevoelige zaken die hij persoonlijk heeft beleefd, maar tegelijkertijd staat het voor ervaringen die iedereen in principe zou kunnen ervaren. Kleyn: “Het gaat over de mens en zijn relaties, soms over het ontbreken ervan of het ver weg zijn ervan.” Met subtiele lijnen probeert hij tot de kern te komen. De schilderijen zijn vaak met bruine tinten ingevuld met ‘bruiningsinkt’ op oliebasis.

Het begon allemaal met tekeningen die hij als kleuter maakte. “Altijd zat ik te tekenen. Ik woonde in de Jordaan. Artiest, dat was mijn bestemming, dat wist ik toen al.” In Amsterdam wist men er wel raad mee. ‘Jij moet naar Circus Elleboog’. Circus Elleboog was een kindercircus dat al 67 jaar bestaat (toevallig even lang als Jacob oud is). Hij ging optreden door het hele land, minstens drie keer per week, vaak in grote theaters. Soms ging het circus ook naar Duitsland.

Na de lagere school ging hij naar het IVKO, het Individueel Voortgezet Kunstzinnig Onderwijs. “Ik kreeg er allerlei kunstvakken. Iedere leraar, meestal een lerares, wilde mij in haar richting trekken. Toen ik 16 was had ik mijn eigen tekentechnieken uitgevonden. Daar stond men van te kijken. Ik kon exposeren, ook met conceptuele keramiek en daarnaast optreden.” Vervolgens ging hij naar de Theaterschool, afdeling dans / choreografie. Zijn hoofd borrelde over van ideeën voor voorstellingen. Daarnaast bleef hij tekeningen en schilderijen maken die hij exposeerde en die zelfs werden gekocht door het Centraal Museum in Utrecht.

Vreemde dansen

Na de Theaterschool – “ik had altijd meisjes om me heen” –  vroeg hij aan het Shaffy Theater in Amsterdam en De Lantaren in Rotterdam of hij er voorstellingen mocht geven, met al die meisjes. ‘Graag’, was het antwoord. “We deden dan vreemde dansen met rare experimenten. Soms projecteerden we op een scherm voorstellingen die we in de buitenlucht hadden gedaan.” Op verzoek van Fons Elders, de filosoof, kwam er in 1975 in Zeevang bij Edam een Land Art Project van de grond waarin de vier elementen Vuur, Aarde, Lucht en Water aan de orde kwamen. Er waren beelden en performances op het land zelf en over de dijk heen in het IJsselmeer. Bekende kunstenaars als Krijn Giesen en Jan van Munster deden er ook aan mee. Ik zie op een foto twee meisjes in ‘Swan Lake’ - “Een van die meisjes heette Zwaantje” - sierlijke bewegingen maken op drijvende luchtbedden.

Almere

Hij stond al lang ingeschreven voor een atelierruimte, maar de lijst gegadigden was lang en het aanbod beperkt. Eind ’79 hoorde hij dat er wel iets was in Almere. Had hij daar interesse in? Dat wilde hij wel uitproberen. Almere bestond nog net, dus het was pionieren. Hij ging aanvankelijk alleen, maar na een reünie van Circus Elleboog, waar hij een aantal acts deed die hij eerder als kind had gedaan uitvoerde, kwam hij Ruth Bouman tegen. Zij speelde saxofoon, componeerde en maakte objecten. En Jacob kon pantomime spelen, dansen en presenteren. ‘Wil je meedoen?’, vroeg hij haar.   

Ze gingen voorstellingen geven in het Corrosia Theater onder andere. Allebei hadden ze een circusachtergrond, dat hielp enorm. Bij Circus Boltini gingen ze oefenen. Ze hadden het niet altijd even breed. Het grote schilderij ‘Last Supper’ (1980), dat hij als eerste laat zien, getuigt ervan. We zien links een man in zwarte lijnen die buigt naar een kattenbak met brokjes en rechts een kat in gele lijnen. “Soms lag er in de ijskast alleen nog maar kattenvoer.” 

In ’82 won hij een architectuurprijsvraag dat ging over ‘ongewoon wonen’ in schamele omstandigheden. Grote namen deden mee, maar Jacob won. “Ik mocht mijn plan uitvoeren. Met oude wagentjes en tractoren reden we naar het terrein De Fantasie, aan het Weerwater, tussen Almere-haven en Almere-stad in. Daar konden we de woning met theater gaan bouwen. We gingen er een eigen circus opzetten met de naam ‘Abstract Circus’. Ik was directeur van het circus en speler. We hadden een mix van eigen artiesten, dieren – tijgers, leeuwen, panters, mijn kat. Ik ben sowieso goed met dieren -   en vreemde acts van onszelf. In 1984 speelden we een maand lang achter elkaar. Het sloeg goed aan.”

Weer in Amsterdam

Tien jaar bleef hij in de polder. In 1990 was hij weer terug in Amsterdam. Hij kwam terecht in zijn huidige woning. Het tweede grote schilderij dat hij laat zien is ‘Tears’ (1990). We zien de omtrekken van een man in zwarte lijnen. Op de plaats van zijn ogen zitten twee gele kraantjes. “Een foto van dat werk verscheen in een blad. Er kwam een jongen uit Groningen bij me op bezoek die helemaal weg was van dat schilderij. Het raakte hem enorm.” Veel van de werken, die op de vloer van zijn atelier ontstaan, heeft hij verkocht aan het buitenland, vooral aan Amerikanen. Maar de belangrijkste werken, tevens sleutelwerken, probeert hij zelf te houden.   

Hij had tentoonstellingen in het buitenland, in Petersburg, Rusland in 2001 en daarna naar Sofia / Bulgarije, Zuid-Korea voor zijn keramiek en naar de Japan Triënnale in Japan.

Hij laat een Madonna zien, een ‘Contemporary Madonna’ met de titel ‘Sitting on the Garbage’ (1987). Met een smaller werk ernaast vormt het een tweeluik. In het smallere schilderij zie je water uit het plafond in een emmer druppelen. “In 2007 was ik een maand lang in een ‘Artist-in-Residency’ in Almelo. Het was ondergebracht in een onbewoonbaar verklaarde woning. Alles was beschimmeld. De ene gast-kunstenaar na de andere vertrok weer, maar er waren een paar diehards, waaronder ik. Ook in moeilijke omstandigheden moest ik het zien uit te houden, vond ik, dat had ik ook wel eerder meegemaakt, in het circus. Ik maakte de Madonna in combinatie met het druppel-schilderij. Je ziet bij de voeten van Madonna flinke geel en zwarte vlekken, dat was het vocht en de viezigheid van de Art-Residency die in het doek is getrokken.”

Mans- en vrouwfiguren

Zijn eerste gestileerde mans- en vrouwfiguren maakte hij al in de tachtiger jaren, in latere jaren maakte hij nieuwe variaties op het thema. De figuren zijn verstild, maar tegelijkertijd zit er spanning tussen de personen en beweging.  “Dat is de invloed van de dans uit de Theaterschool.” Een hele reeks komt voorbij. ‘Once in a Century’, ‘And Then there were Only’, ‘Phenomena’, ‘It’s a Long Way to Go’, ‘We Together, in Warsaw’. Soms staan de figuren op een afgebroken ijsschots, soms is de vrouwfiguur in het zwart, als een soort schaduw, op een ander is er maar één  figuur, die uitkijkt in de verte, naar een ijsberg, helemaal achterin de blauwe zee en diverse malen bevinden de figuren zich te midden van rondtollende hemellichamen. En op weer andere werken staan enkele zinnen in zigeunertaal. “Dat heb ik mezelf aan geleerd. In het circus voelden we ons zigeuners.”

Sterrenplukkers

Nu is hij bezig met de kindervoorstelling ‘Sterrenplukkers’ die hij samen met Leyla Azeri heeft opgezet. “Het is een pedagogisch vriendelijk programma. Er gebeuren allemaal wonderen. En er is een happy end. De reacties op de voorstellingen tot nu toe, waren super.”

Terugkijkend op zijn loopbaan zegt hij: “Ik heb uitgevoerd wat ik altijd al wilde. Dat probeer ik vast te houden, en vooral de integriteit ervan. Dat houdt jezelf gaande. Bij tijd en wijle heb ik veel succes gehad, maar daar heb ik niet op aangestuurd.”

http://bit.ly/2ZIfixt
http://bit.ly/2DDut1w
https://breedartstudios.net/universetaal/ 

http://bit.ly/30ro8z6 

 

Circa:
Nee

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0