De wereld van de Amsterdamse kunstenaar, 84 – Esther Spielmann
De wereld van de Amsterdamse kunstenaar, 84 – Esther Spielmann
Esther Spielmann maakt kunstwerken van vilt. Het vilt maakt ze van schapenwol. De structuur van het materiaal, de geur, de kleur, de tactiliteit, de veelzijdigheid en de duurzaamheid ervan inspireren haar bij het maken van haar kunstwerken.
Esther haalt me op bij treinstation en we rijden naar het Dorpshuis van Duivendrecht waar ze een expositie heeft. In de gangen en de zalen hangen haar werken, zeer divers en in diverse kleuren. Ze blijkt tijdens het maakproces allerlei ingevingen te krijgen die het maakproces sturen.
De natuur als coproducent
Voor de kleuren maakt ze gebruik van natuurlijke materialen als walnoot, uienschil, avocadopitten, rietpluimen en fluitenkruid, die ze onder meer haalt uit de polder bij haar huis, de Diemerpolder, of uit het tuintje achter het huis. Daarnaast verwerkt ze honingraten uit bijenkasten en het mycelium van paddenstoelen. Het leidt tot de meest verrassende resultaten, meestal 2D, soms ook 3D.
De natuur heeft niet alleen een grote rol in het werk, maar is zelfs medeproducent. Esther: “Mijn werk is gemaakt van overvloed uit de natuur en van lokale bronnen. Dat is met name wol, liefst van schapen uit de buurt. Daarnaast maak ik werken samen met planten, dieren en schimmels (flora, fauna en fungi) die je als echte coproductie kunt zien met de natuur. Ik ben niet de baas, ik geef een voorzet en de natuur maakt het af.”
Het mysterieuze
Ze probeert schoonheid in het werk te leggen. “Wat iemand mooi vindt is uiteraard een kwestie van smaak. Ikzelf houd van het mysterieuze zodat je met je eigen fantasie het verhaal voor jezelf kunt afmaken. Mysterie zit voor mij in details. Als je goed kijkt zie je steeds meer en dat zorgt weer voor verrassende ontdekkingen. Nieuwsgierigheid vind ik een prachtige eigenschap die ik graag aanwakker met mijn werk. Je krijgt van mij dan ook abstract werk met veel details.”
Aquatisch ecoloog
Haar werk draait om het organische experiment. Daar heeft ze ook veel mee van doen in haar reguliere werk – naast haar kunstenaarschap – bij Waternet. Daar werkt ze als aquatisch ecoloog. Ze zorgt ervoor dat natuur weer een nieuwe kans krijgt in alle facetten van het waterbeheerproces. Esther: “Ik zie van dichtbij de urgentie om radicaal anders te gaan leven om onze eigen soort, de mens, te redden. We overschreeuwen onszelf, alles moet groter, verder, hoger. Het is net een verslaving waarbij we steeds meer prikkels nodig hebben om de sensatie van het leven te ervaren. Maar we drijven door onze op hol geslagen leefwijze juist weg van het leven. We vergeten dat we onderdeel zijn van de natuur en dat we er niet boven staan. Het moet echt anders als we niet ten onder willen gaan als soort. Ik geef om deze wereld, ik geef om het leven. Het is wonderbaarlijk hoe alles met elkaar verbonden is en overal schoonheid in zit. Voor puur geluk, moet je stilstaan, kijken en luisteren. Dan kom je tot rust en tot de kern van waar het leven om draait.”
Kunst maken is een pad
Heeft Esther een sleutelwerk? Dat blijkt er niet te zijn. “Het experiment is mijn bestemming dus een sleutelwerk is er niet en zal er niet komen. Een sleutelwerk impliceert dat een doel is bereikt, er geen vragen meer zijn, geen ontdekkingen meer zijn te doen. Kunst maken is net als het leven zelf een pad. Een stap zetten, stilstaan, kijken, keuzes maken, verbinding zoeken, weer een stap zetten, een stap terug doen, het moet allemaal de ruimte hebben om je open te kunnen stellen en tot inzichten te komen en te groeien.”
Zwitserland
Ze is opgegroeid in Zwitserland. “Een prachtig land maar toch was ik er ongelukkig. Ik kwam niet dichter tot mezelf daar, dus ben ik vertrokken. Er is veel hiërarchie en weinig openheid. Ruimte om te spelen en experimenteren had ik niet. Er moest vooral hard gewerkt. Dat voelde verstikkend.”
“Toen ik jong was wilde ik naar de kunstacademie maar dat durfde ik toen nog niet en ik was afgeleid door een heleboel dingen, zoals mijn ‘vlucht’ uit Zwitserland en een nieuw leven opbouwen in Nederland. Maar creatief ben ik wel altijd geweest en ook bezig met de natuur: struinen, ontdekken, snuffelen. Ik heb me op een gegeven moment gericht op ecologisch werk en mij daarin ontwikkeld. Ecologisch advies geven voelt als nuttig werk. Voor mezelf was het op een gegeven moment echter urgent geworden om mijn creativiteit weer meer de ruimte te geven. “
Dutch Felt Academie
Ze ontdekte het vilten toen ze ermee ging spelen met haar toen nog kleine kinderen. “Er ging een wereld voor me open en dingen vielen op zijn plek: dit is mijn medium! Natuurlijke wol met een enorme tactiliteit die met gevoel en handwerk omgevormd kan worden tot wat je maar wil. Dat is wat ik zocht. Handgemaakt vilt zit vol structuur: zelfs als het werk tweedimensionaal is dan voelt het driedimensionaal. Het is letterlijk en figuurlijk gelaagd werk. Bij de Dutch Felt Academy heb ik de vilttechnieken verder verdiept en daarna bij Artless in Amsterdam gezocht naar wat ik wil uitdrukken met mijn vilten kunst. Er zitten stigma’s aan wol en vilt. Het is cultureel gezien een vrouwending en hierdoor denken mensen al snel aan onschuldig geknutsel. Maar daar trek ik me niets meer van aan. Het slaat ook nergens op want vilten is hard fysiek werk. Dat was voor mannen toch? Ik focus op wat ik te vertellen heb en dat kan het beste met het prachtige product wol.”
Bijenraten
We gaan naar haar atelier, bij haar thuis in Diemen. In de huiskamer staat een spinnenwiel waarmee ze wol van schapen uit de Diemerpolder tot woldraden verwerkt. “Het is niet gewassen wol, dat spint een stuk makkelijker.” In diezelfde polder heeft haar man bijenkasten. De bijenraten hebben in diverse werken een plek gekregen, zag ik al op de website van een andere expositie waar haar werk momenteel hangt (texwurk.nl). Ze ging experimenteren door een canvas van vilt op een raam van een bijenkast vast te maken – met uitsparingen - en dat terug in de bijenkast te plaatsen. De bijen bleken in die uitsparingen honingraten te zijn gaan bouwen. Daarnaast bleken ze lintvormige kleurensporen op het vilt te hebben achter gelaten. “Propolis, bijenlijm. Dat heeft een kleur tussen geel, donkerbruin en rood afhankelijk van de tijd van het jaar en de bloemen die de bijen bezoeken.”
In de huiskamer zijn op een paar muren abstracte viltlandschappen te zien, waar kleine paddenstoeltjes uitsteken. Het blijken oesterzwammen te zijn, nu verdroogd. “Ik heb mycelium in het vilt verwerkt. Het idee kreeg ik van Arne Hendriks, ook een ecologisch kunstenaar, actief bij Mediamatic. Het is iedere keer weer een verrassing op welke plek de oesterzwammen tevoorschijn piepen.”
We gaan naar boven. Aan de muur hangen diverse werken, soms nog in ontwikkeling. Ook een werk met dode bijen, waarin in morsecode de tekst ‘We don’t live on Mars’ te lezen is. “Een reactie op de superrijken, die raketje naar de maan spelen.”
Het Vulvaboek
Op de tafel liggen diverse grijze ovalen vormen en een boek van wol met het vrouwenteken erop. Op groene, blauwe, roze, gele en oranje vilten pagina’s zijn diverse vulva’s, ook van vilt te zien. Esther: “Ik heb de vulva omarmd als symbool voor die ene helft van de mensheid die nog steeds behoorlijk onderdrukt wordt door de andere helft. Mijn ervaring is dat de vulva in vilt het onderwerp makkelijker bespreekbaar maakt. En wat zijn ze mooi, vilten vulva’s! Ik neem het boek geregeld mee op reis en nodig mensen uit om erin te bladeren en te voelen.”
Ze laat een filmpje zien met daarop diverse handen die de vulva’s bevoelen. Mannenhanden, vrouwenhanden. De een zeer behoedzaam, de ander zeer direct.
Vrijer worden
“Het is mooi om te zien hoe vaak er dan een gesprek ontstaat over het onderwerp. Maar het kan ook puur een innerlijke dialoog opleveren, dat is allemaal prima. Bewustwording hoe je zelf denkt over vrouwen, vulva’s, hun seksualiteit is hard nodig. Door de taboes is het nog enorm lastig om ons vrijer te voelen en ons te ontwikkelen op dat gebied. En dat gaat niet alleen vrouwen aan. Mannen profiteren tenslotte ook van vrije vrouwen. We hebben mannen nodig om die transitie te maken samen. Als we meer begrip hebben voor elkaar verdwijnen veel opgelegde rolpatronen voor zowel vrouwen als voor mannen vanzelf en is iedereen vrijer om zichzelf te zijn.”
De tentoonstelling in het Dorpshuis van Duivendrecht is nog tot en met 3 maart te zien. Van 6 februari tot 3 april is haar werk te zien bij de galerie Texwurk in Friesland.
Afbeeldingen
1) bees at work, 2) apis artifex and honeycomb, 3) breakout, 4) detail we dont live on mars, 5) ecosystem #3, 6) Esther Spielmann and apis artifex work, 7) fungus felt fusion #1, 8) nuno driptyque, 9) patellas, 10) umbillical, 11) vulva in schist, 12) vulvabook, 13) we dont live on mars, 14) working on fungus felt
https://estherspielmann.com/
https://www.instagram.com/estherspielmann/?hl=nl
