De wereld van de Rotterdamse kunstenaar, 57 - Jan van de Pavert
De wereld van de Rotterdamse kunstenaar, 57 - Jan van de Pavert
In Hilton Art Lab in Rotterdam was onlangs de tentoonstelling ‘Het Volk’ te zien. De Commune van Parijs van 1871, 150 jaar geleden, werd hierbij herdacht met werken van Jan van de Pavert, Herman Lamers en Heleen Deurloo.
Ik zag een rode lama in cirkels van neonlicht, twee pinguïns die een bol met felgekleurde letters escorteerden, een rode revolutiejurk, een communard en -midden op de muur en meest opvallend – een revolutionaire strijdster met een frygische muts. Links en rechts waren de teksten ‘Het Volk’ en ’In Dubio’ aangebracht.
Dame met de Frygische muts
De dame met de frygische muts sierde de Franse postzegels, onder andere die van 1,5 en 15 franc, vertelt Jan van de Pavert me, als ik hem in zijn atelier in een kunstcomplex aan de Nesserdijk opzoek. Ik herinner me inderdaad die zegels. En het bekende schilderij 'La liberté guidant le peuple‘ van Eugène Delacroix. Het verbeeldt de vrijheid als Marianne, het nationale symbool van Frankrijk, die met die muts de revolutionairen aanvoert bij de revolutie van 1830. Van de Pavert vond het belangrijk iets te doen met 150 jaar Parijse Commune. “De muts werd in 1870/’71 gedragen en ook eerder, in 1830 en tijdens de Franse revolutie in 1789.”
Veel mensen weten niet meer wat het is: de Commune van Parijs. Van de Pavert: “Het is vergeten, uit het collectieve geheugen. De Franse zender TV5 heeft er aandacht aan besteed en ook het IISG, het Internationale Instituut voor Sociale Geschiedenis. Voor de rest was er weinig of geen aandacht voor. Het kan liggen aan de tijd met relatief rechtse regeringen in Nederland en Frankrijk waarbij ideeën en ideologie een ondergeschikte rol spelen.”
De Parijse opstand
De commune begon toen burgers van Parijs in 1871 de overheid niet langer accepteerden en een eigen bestuur besloten te vormen, licht hij toe. “De garde weigerde wapens af te geven aan de Franse staat en schaarde zich aan de kant van de opstand. Het bestuur van de commune werd democratisch gekozen en was gericht op het hernieuwd tot leven wekken van economisch verkeer; de middenstand werd de schulden kwijtgescholden, er was veel actieve participatie van vrouwen, een eigen garde werd opgericht en barricades werden opgeworpen om zich te weren tegen het nationale leger. Na enkele maanden werd de commune toch onder de voet gelopen. Toen het nationale leger Parijs op de commune had terugveroverd, nog in datzelfde jaar, fusilleerde het ruim 10.000, mogelijk 15.000 burgers, bijna allemaal zonder proces. Duizenden andere burgers werden verbannen (maar kregen later gratie).”
Sociale geschiedenis
Sociale geschiedenis is een belangrijk thema in het werk van Jan van de Pavert. In diverse schilderijen en aquarellen met grote afmetingen vertelt hij verhalen zoals de Mexicaanse muralisten, zoals Diego Rivera, dat ook deden. Levensechte groepsportretten met als thema, de vrijheid, nieuwkomers, feministen, historische figuren afgewisseld met hedendaagse figuren, jazz helden (James Mtume, Archie Shepp) en gedetineerden in een gevangenis met personeel en begeleiders. Maar ook natuur.
Toen hij met die levensechte groepsfiguraties begon, twintig jaar geleden, begaf hij zich in een terra incognita, een onbekend gebied. “Kunstenaars hielden zich daar niet mee bezig. Wel had je het fotowerk van de Canadees Jeff Wall. En je had de reclamewereld, de Postbank bijvoorbeeld had de campagne ’15 miljoen mensen’, maar dat was reclame. Het duurde een tijd hoe ik hier mee om leerde gaan. Ik kon aanknopen bij de geschiedenis van de schilderkunst: voorstellingen van Delacroix en Courbet en het werk van de Mexicaanse muralisten.”
De gevleugelde engel
Voor me hangt ‘Hedera’ een boom die omarmd wordt door naar boven reikende klimopplanten (groene hedera). Eerder maakte hij ‘De Plas’ met weelderige vegetatie rondom een kleine vijver. We lopen naar achter, de grote stellage voorbij, en bekijken het werk ‘De gevleugelde Engel’ dat hij heeft gemaakt voor de penitentiaire inrichting in Alphen aan de Rijn. De definitieve versie hangt inmiddels op de overdekte binnenplaats van de gevangenis.
Ik zie gevangenen, bijna allen met afgewend gezicht, tussen hen het personeel inclusief de directeur. De achtergrond bestaat uit tatoeages van de gevangenen: een gevleugelde vrouw, een kruisbeeld, een ‘tribal’ (tattoo met gestileerde lijnen), en vele namen: van geliefden en kinderen en soms ook overleden ouders. Het werk is 2,50 meter hoog en 7,20 meter lang. Van de Pavert kreeg de opdracht nadat hij was gekozen uit meerdere kunstenaars en een voorstel mocht indienen voor een werk voor de gevangenis.
Historiestuk
Een sleutelwerk kan hij dit wel noemen. Voor een ander werk is deze titel wellicht nog meer van toepassing: ‘Vrijheid’, een groot schilderij met figuren die te maken hadden met de bevrijding van de zestiger jaren. Je ziet tientallen personen in een groene omgeving, maar ook de schilder Delacroix en op de achtergrond flats van de Bijlmermeer. “Mark Kremer, curator van kunstcentrum De Appel in Amsterdam wilde een werk voor een tentoonstelling dat paste op de zes meter hoge muur. Ik kon niet met een klein werk komen, het werd uiteindelijk zo’n vijf meter hoog. Dat was het begin van het groot-formaat werk. Op een ander groepsportret, ‘Historiestuk’ zijn onder meer Irakese vluchtelingen met een Christelijke achtergrond met een boek in de hand, twee lesbische vrouwen, een peuterklas, en een jonge toerist te zien (zie afbeelding 2).
Architecturaal werk
Van de Pavert begon overigens, net nadat hij was afgestudeerd, met architecturaal werk. Een voorbeeld daarvan is te zien in de Haagse Beeldenroute waarbij hij twee Haagse ministerietorens (Binnenlandse Zaken en Justitie) ruggelings aan elkaar verbond. “Ik wilde aandacht voor het ‘moderne modernisme’, Er was veel aandacht voor moderne bouwkunst van voor de Tweede Wereldoorlog, maar niet voor bouwkunst van een paar decennia geleden. Vroeger zag je in stations in Italië boven de kaartjesloketten zwart-wit foto’s van het oude én het moderne Italië.”
Op zijn site zijn diverse van zijn architecturale werken te zien. “De beelden die ik maakte kreeg ik na een tentoonstelling terug. Ik vond het lastig die beelden weg te gooien, maar kon ze niet meer bergen. Als alternatief ging ik werken met film om die architectuur-constructies te laten zien. Ik creëerde een ruimte met rastermodellen op de computer en maakte daarop fictieve wandschilderingen – die wandschilderingen waren dus niet echt, maar uitgewerkt als een kleine aquarel en daarna de computer ingebracht. Het was dan alsof je een gebouw van binnen ziet met enorme muurschilderingen. Dat was het begin van de groot-formaat aquarellen.”
Het gaat weer beginnen, maar wanneer?
Jan van de Pavert voelt zich kunstenaar vanaf het tweede jaar van de Kunstacademie St. Joost in Breda, in 1981, in die zin dat hij, achteraf gezien, het werk vanaf dat tijdstip nog steeds tot zijn oeuvre rekent. Hij vervolgde zijn opleiding bij Ateliers ’63 in Haarlem.
Als kunstenaar doe je heel veel dingen in je eentje, maar om het allemaal te realiseren heb je meer mensen nodig, zegt hij tot slot. “Dat is soms lastig. Hoewel ik weinig last heb gehad van corona, zie je dat veel tentoonstellingen zijn uitgesteld. Je weet niet wanneer het wel weer plaats gaat vinden. Op gegeven moment gaat het weer open, maar dan heeft iedereen alle tijd nodig voor zijn eigen projecten en is het moeilijker de helpende handen bij elkaar te organiseren.”
Binnenkort verschijnt er een boek over het werk van Jan van de Pavert.
Afbeeldingen
1) 1871, Commune van Parijs, Hilton Art Lab, 2) Historiestuk, aquarel, potlood, 2001. 116 cm lang, verz. Paul Andriesse, 3) De vrijheid, acryl op doek, 2014. ongeveer 5 x 4 meter, 4) De vrijheid – De plas, acryl op doek, 2015. 240 x 210 cm, 5) Vrijheid – Drie vrouwen, acryl op doek, 240 x 210 cm, 6) Vrijheid II – James Mtume en Archie Shepp, olie op doek, 2016 – 2017. 256 x 128 cm, 7) De nieuwkomers, olie op lak op paneel, 2019. 294,5 x 300 cm, 8) detail van De nieuwkomers, 9) De gevleugelde engel, aquarel en potlood, 2020 – 2021. 50 x 124 cm, 10) uitzicht De gevleugelde engel, 11 - 12) detail De gevleugelde engel, 13) Hedera, aquarel en potlood op papier, 2021. 220 x 150 cm, 14) Jan van de Pavert
http://janvandepavert.nl/
https://www.instagram.com/janvandepavert/
https://kunstambassade.nl/kunstenaars/jan+van+de+pavert/
