Een haarlok van Napoleon

Napoleon verzamelaars proberen niet alleen bijzondere objecten te bemachtigen, maar hopen ook een onbekend stukje geschiedenis toe te voegen.

Als bewonderaar van Napoleon probeer je zoveel mogelijk van hem te weten te komen. Sinds zijn dood - 5 mei 1821- verschijnt nog dagelijks ergens op de wereld een publicatie over hem en zou je kunnen denken dat inmiddels alles over Napoleon bekend is. Niets is minder waar: we weten nog niet zo lang dat Napoleon in opdracht van de Engelsen is vergiftigd door zijn jeugdvriend Generaal  Charles Tristan Graaf de Montholon (1782-1853) en nu proberen wetenschappers aan te tonen dat Napoleon niet in Parijs, maar in de Londense Westminster Abbey begraven ligt.

Napoleon verzamelaars proberen niet alleen bijzondere objecten te bemachtigen, maar hopen ook een onbekend stukje geschiedenis te kunnen toevoegen. Dat is wat mij onlangs overkwam.

Op internet werd voor een tamelijk hoog bedrag een haarlokje van Napoleon aangeboden. Het lokje trok mijn aandacht, maar de vraagprijs én het feit dat het op internet werd aangeboden, weerhielden mij ervan met de eigenaar contact op te nemen. Ik bleef het lokje volgen en besloot uiteindelijk de Engelse eigenaar een mail te sturen. Er was voor mij een aantal redenen toch in actie te komen. Normaal gesproken komt een (onbekende) haarlok van Napoleon terecht bij een van de bekende veilinghuizen en trekt direct aandacht van de pers en verzamelaars over de hele wereld. Mijn eerste gedachte was: waarom is de eigenaar niet naar Christie’s of Sotheby's gestapt om het haarlokje te laten veilen en waarom reageert hier bijna niemand op?

Mijn lokje is met zegellak bevestigd op een briefje en zit in een lijstje met op de achterzijde een boodschap die waarschijnlijk iedereen op het verkeerde been heeft gezet, maar er uiteindelijk voor zorgde dat het felbegeerde haarlokje van Napoleon nu in mijn bezit is. Volgens de verkoper staat op de achterzijde van het lijstje vermeld dat het lokje in 1860 geschonken is door miss Smith aan predikant Tullie Cornthwaite. Gedurende mijn wekenlange email en telefonische contacten met de eigenaar deed ik ook onderzoek naar de mogelijke herkomst van het haarlokje en ontdekte iets opmerkelijks. Op de achterzijde staat niet miss Smith, maar miss Snaith en toen ging bij mij een lampje branden. Het was een aanknopingspunt dat iedereen was ontgaan. Het toeval wil dat ik niet lang geleden het boek “Napoleon in Exile, or a voice from St. Helena ” (1822) van Barry O'Meara had herlezen en hierin zat de belangrijkste sleutel voor mijn onderzoek. O'Meara was gedurende enige tijd Napoleons lijfarts op St. Helena.

Slag bij Waterloo

Op vrijdag 31 oktober 1862 overlijdt – na een lang ziekbed – op 75 jarige leeftijd Captain Thomas Haviside in zijn geliefde Manor Walthamstow. Haviside wordt in de beschrijvingen over het verblijf van Napoleon Bonaparte op St. Helena (1815-1821) door enkele ooggetuigen slechts zijdelings genoemd.

Ons verhaal begint op de zaterdagavond 17 juni 1815, de avond voor de Slag bij Waterloo. Tijdens gevechten raakt de Engelse LKol Elphinstone zwaar gewond en wordt door de Fransen krijgsgevangen gemaakt. Napoleon ziet dit en geeft zijn artsen opdracht hem te helpen. De broer van de Engelsman Sir John Elphinstone, Gouverneur van India, is Napoleon dankbaar dat hij het leven van zijn broer heeft gered en geeft opdracht om in China een ivoren schaakspel voor de Keizer te laten maken.

Napoleon verblijft inmiddels in ballingschap op St. Helena en het schaakspel op St. Helena afleveren, is niet eenvoudig. De Engelsen controleren alles dat naar Napoleon wordt gestuurd en voorwerpen, voorzien zijn van Keizerlijke versierselen worden tegengehouden. Het bewuste schaakspel werd ook door de Engelsen in beslag genomen en zou pas worden vrijgegeven als de N en Keizerlijke adelaar van alle schaakstukken zou worden afgevijld.

Captain Haviside werkte voor de East India Company en beschikte over een pas om St. Helena te betreden. In opdracht van de Gouverneur van India zeilt Captain Haviside naar het eiland om Napoleon het schaakspel te overhandigen, maar de dag dat Haviside Napoleon zou ontmoeten, voelt de Keizer zich ziek en wenst niemand te ontvangen. Nu blijkt dat een van de bedienden van Napoleon Captain Haviside een haarlokje heeft meegegeven voor Sir John Elphinstone, als dank voor het schaakspel. Op de achterzijde van mijn lokje staat dat het geschonken is in 1860 door Miss Snaith (en niet miss Smith) aan Tullie Cornthwaite. Maar wie was miss Snaith?

Miss (Mary) Snaith (1828-1903) was Captain Havisides dochter. Zij was, samen met Thomas (1823) en William (1827) een van de drie kinderen van Captain Haviside en geboren uit zijn eerste huwelijk met Mrs. Snaith (1797-1829). Tullie Cornthwaite woonde niet ver van Captain Haviside en zullen elkaar zeker hebben gekend. Tullie Cornthwaite haalde op 21-jarige leeftijd zijn Master in Oxford en was naast predikant ook botanicus. Na zijn dood liet hij een omvangrijk herbarium en een grote collectie curiositeiten na. Het haarlokje van Napoleon werd door Mary Snaith in 1860 geschonken aan Tullie Cornthwaith. Hoe de twee elkaar kenden, is niet te achterhalen, maar het is aannemelijk dat Tullie Cornthwaith het huwelijk van Mary in 1857 heeft ingezegend en contact met elkaar hebben gehouden.

Tot slot

In de Antiques Roadshow (BBC) september 2011 dook een haarlok op uit de nalatenschap van de schrijver Sir Walter Scott (1771-1832). In een boek zat een envelop met een plukje haar van Napoleon en een briefje van een zekere R. Dalton (8 november 1827) waarop vermeld staat dat het haarlokje een geschenk is van LKol Elphinstone. Mijn haarlokje gaat ook vergezeld van een briefje en moet deel hebben uitgemaakt van het haarlokje dat door een van Napoleons bedienden is geschonken aan John Elphinstone, die op zijn beurt een klein lokje heeft geschonken aan Captain Haviside, als dank voor bewezen diensten. Dat lokje staat hier afgebeeld.

Het bezit van een haarlokje van Napoleon staat op het verlanglijstje van elke Napoleon bewonderaar en geeft een euforisch gevoel, dat alleen echte Bonapartisten met mij kunnen delen...

Tijdens de Antiekbeurs Delft, van 18 tot en met 22 september in Museum Het Prinsenhof in Delft, zal het haarlokje, samen met andere bijzondere Napoleon objecten te zien zijn op de tentoonstelling 'Een Keizer gaat, een Koning komt.' Zie ook www.antiekbeursdelft.nl.

Patrick M.A. Buch

 

Circa:
Nee

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0