Hier gebeurden bijzondere dingen

Een jaar of zestien zal ik zijn geweest toen ik voor het eerst naar het Shaffy Theater ging. Ik had gehoord dat daar bijzondere dingen gebeurden. In de bovenzaal zag ik verschillende voorstellingen: eentje van Hauser Orkater (1) met snoeiharde gitaren en een schimmenspel op de muren en een spetterend optreden van Bram en Freek (2).

Later ging ik in mijn geboortestad kunstgeschiedenis studeren aan de UvA. Daar raakte ik bevriend met Linda Snoep, die in de werkgroepen bij kunstgeschiedenis mijn aandacht had getrokken door haar intelligentie en haar prachtige grote zwarte Art Deco-ring. Op een dag kreeg ze een baantje bij het Shaffy Theater. Ze begon met kaartjes scheuren, maar maakte snel promotie. In korte tijd klom ze op tot programmeur, samen met Matti Austen, de broer van Steve Austen, de oprichter en destijds al voormalige directeur van het Shaffy Theater.

Tot mijn vreugde mocht ik regelmatig met Linda en Matti mee op stap. Het leukste waren de tochten naar Gent. Wat een fantasierijke mensen kwam je daar tegen, en wat een dolle gek vond ik die Guido Lauwaert met zijn geweldige voorstelling Reis naar het einde van de nacht gebaseerd op het gelijknamige boek van Céline. In het Shaffy Theater zag ik Belgische theatermakers. De Brakke Grond bestond immers nog niet - ze moesten ergens beginnen. Ik herinner me nog een Shaffy-weekend (3): in alle zalen waren doorlopend voorstellingen. Ineens klonken er pistoolschoten in het café beneden in het gebouw. Ik schrok me het lazerus. En ja, ook dat was het werk van een Belg: Eric de Volder, die zich schietend door het enorme pand bewoog. Hij had de grootste pret en wonderwel niemand raakte in paniek. Het Shaffy-publiek wist al lang dat het ongewone hier heel gewoon was. Ja, dat was het Shaffy Theater bij uitstek. 

Experimenteren

Hier leerde ik hoe fantasierijk en prikkelend podiumkunsten kunnen zijn. Dat experimenteren niet alleen voor opwinding kan zorgen, maar ook belangrijk is om kunst naar een hoger niveau te tillen. Hoe anders was deze wereld dan die van de Stadsschouwburg, waar ik zelf kaartjes had gescheurd en me had verveeld bij de voorstellingen van het Publiekstheater. Regulier toneel, afgemeten en saai. Wat moest ik ermee? Op een dag belde Linda met de boodschap dat ik op een bepaalde datum naar het Shaffy Theater moest komen. Zij en Matti hadden in Brussel een Belgische choreografe gezien, ongewoon goed, Anne Teresa De Keersmaeker (4). Zo zag ik in de Shaffyzaal Fase (1982), een vierdelige dansvoorstelling op muziek van Steve Reich. Een van de delen was op Reich’s Clapping Music, een dans op stoelen waarbij indrukwekkende bewegingen met de armen werden gemaakt. Wauw, dat dans zo swingend kon zijn. Dat was wel wat anders dan Het Zwanenmeer. Door deze ervaring werd ik ook nieuwsgierig naar moderne dans. 

In het Shaffy Theater was ik in die jaren kind aan huis. Ik leerde er mensen kennen en zag er veel voorstellingen die grote indruk op me maakten. Onder meer die van de Stichting Dansproduktie, toneelgroep Baal, De Mexicaanse Hond, het Onafhankelijk Toneel - later Maatschappij Discordia. Zoveel jaren later besef ik hoeveel speelruimte podiumkunstenaars toentertijd in en buiten het Shaffy Theater kregen. Nee, een vetpot was het niet. Maar er was wel ruimte om van alles te ondernemen. Door deze vernieuwing in de podiumkunsten ontstond er ook een netwerk van nieuwe theaters. Een groot contrast met het huidige tijdperk, waarin de kunsten eerder in het licht van negativiteit en afbraak worden bekeken. Voor kunstenaars is het vrolijke, vrije spel voorbij. Maar fantasie en spel blijven. Ergens ontstaat vanzelf weer een nieuw begin. In de geest van het Shaffy Theater.  

 - Loes Gompes         

1. In 1974 speelde Hauser Orkater voor het eerst in het Shaffy Theater. De groep was met Baal een van de vaste bespelers. De herenclub bestond uit de broers Alex, Marc en Vincent van Warmerdam, die in IJmuiden in het Witte Tejater optraden en een stel jongens van de Grafische School in Amsterdam met een popband. Orkater was de samentrekking van orkest en theater, Hauser de naam van de broers Dick en Rob van de oorspronkelijke band. Het collectief maakte naam met absurdistisch muziektheater waarin popmuziek samenging met ‘bizarre, merendeels visuele vondsten’.

Het kostte Hauser orkater destijds veel tijd en moeite om in het Shaffy te komen. Hun debuut Op Avontuur (1972) ging wel drie keer in première. Over de eerste première in Het Witte Tejater schreef Ko van Leeuwen in Het Haarlemsch Dagblad een recensie. Bij elke volgende première nodigde Hauser Orkater Steve Austen en de hele landelijke pers uit, maar ieder keer kwam alleen de enthousiaste Ko van Leeuwen opdagen. Uiteindelijk kreeg Hauser Orkater een uitnodiging voor de CREA-dagen (de culturele organisatie van de Universiteit van Amsterdam) in het Shaffy, waarvoor het theater mede de programmering bepaalde. Marc van Warmerdam (1954) herinnert zich dat Steve Austen zo enthousiast was dat de groep meteen een maand in de Concertzaal kon spelen. De eerste avond zaten er zeven mensen, de tweede twaalf, de volgende dag twintig. Aan het eind van de serie was de zaal uitverkocht. En dat gold vanaf dat moment voor alle Hauser Orkater-voorstellingen in het Shaffy Theater.

2. Nieuwe publiekstrekker in het tweede seizoen (69/70) van het Shaffy Theater was het duo Freek de Jonge & Bram Vermeulen, Neerlands Hoop, met het programma Neerlands Hoop in Bange Dagen. Bram & Freek kwamen in het Shaffy terecht door een in het Felix-gebouw opgenomen AVRO-oudejaarsshow. Hun voorstellingen weken sterk af van het werk van cabaretiers als Wim Kan, Wim Zonneveld en Toon Hermans en ontketenden een revolutie in het naoorlogse cabaret. ‘Razend knappe show in een enorm tempo’ kopte Hans van den Bergh in Het Parool. Neerlands Hoop zette met hun eerste programma de toon die kenmerkend bleef voor het duo tot hun scheiding 1979. De Jonge en Vermeulen braken met de lach-of-ik-schiet cabaret-traditie en brachten een programma waarin grappen, liedjes en conferences over elkaar heen buitelden.

3. In 1981 importeerde het Shaffy Theater de typisch Vlaamse sfeer met 2 Belgische manifestaties. Eind februari vond hetBbelgisch Spektakel  plaats. Behalve de zalen waren ook het trappenhuis, de kleedkamers en het fietsenhok als speelruimte in gebruik. Jan Fabre trad er op met zijn Theater met een K is een Kater. Het was het Nederlandse debuut van de 22-jarige Fabre, theatermaker en beeldend kunstenaar, die een paar jaar later wereldfaam verwierf met zijn opzienbarende performances. Zijn stijl was bepaald niet tam: hij gooide het publiek peper in de ogen, vrouwen kregen slaag.

Het tweede Belgisch Weekend dat het Shaffy organiseerde stond in het teken van de opening van het Vlaams cultuurhuis aan de Nes, dat tegelijkertijd plaatshad. Het was een protest tegen de uit de hand gelopen kosten en de afname van cultuursubsidies in eigen land.

4. Een telefoontje van Hugo de Greef van het Belgische Kaaitheater naar de programmeurs van het Shaffy Theater om te komen kijken naar een bijzonder dansfenomeen, zorgde ervoor dat zij, eveneens zeer onder de indruk, meteen een Nederlands tournee hebben geregeld voor deze bijzondere debuterende choreografe en danseressen. Al snel ontgroeiden zij het Shaffy Theater en maakten furore in de wereld onder de naam Rosas.   

 

 

Jaar:
1968
Circa:
Nee

Tags

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0