Onbekend werk Escher ontdekt

Gisteren vertelde conservator Micky Piller in het Museum Escher in het Paleis over een onbekend werk dat ze van de kunstenaar had ontdekt. Er was een grote tekening in het bezit van de familie, waar nooit een prent van was gemaakt.

Dit gebeurde wel bij zijn andere tekeningen. Dat waren altijd voorstudies voor gedrukte prenten. Aan de hand van wat bekend was uit zijn leven was ze opnieuw gaan zoeken. Waar was dit gemaakt?  En waar bevond Escher zich toen hij dit maakte? Hij bleek in die tijd, 1924, in Rome te wonen. Hij had, reizend door Spanje en Italië, een Zwitserse leren kennen en wilde met haar gaan trouwen.

Montecelio

Omdat haar familie nogal wat voorwaarden aan het huwelijk stelde had hij geen tijd om houtsneden, gravures of litho’s te maken. Maar hij had wel tijd voor een tekening. Micky Piller maakte gebruik van Google Earth. Eerst de bekende Italiaanse stadjes op een heuvel, en toen de onbekende plaatsjes. En ineens, na vele weken, had ze het: het plaatsje Montecelio, twintig kilometer ten noordoosten van Rome.   Op de top van de heuvel staat nog steeds, zoals op de tekening, de opvallende ruïne van het fort uit 998 met daaronder een bosschage.

Escher gebruikte sjablonen, met name voor de raampjes, en hij tamponeerde de lucht en de bergen in de achtergrond. Tamponeren is een verftechniek waarbij de verf met een speciale kwast en een kloppende beweging wordt aangebracht.  De huizen van het dorp zijn zo nauwkeurig getekend dat het lijkt alsof hij een liniaal heeft gebruikt. Het blijken sjablonen te zijn. In het werk zijn hele, halve, of zelfs gedraaide herhalingen van vormen te vinden.

Japanse elementen

Er zijn andere tekeningen waarin technische overeenkomsten met Montecelio zijn aan te wijzen: een Texelse boer uit 1920 en een gezicht op het Corsicaanse plaatsje Corte, uit 1928, vertelde Micky Piller. Bij de boer gebruikt Escher ook Oost-Indische inkt en in Corte tamponeert hij. Waar Escher bij de boer nog experimenteert met het kubisme, ontbreekt dit in dit werk. Corte is levendiger en anekdotischer dan dit werk op papier.

De Japanse elementen zijn opvallend, maar niet verrassend in het oeuvre van M.C. Escher. Zowel de boom in de hoek rechtsonder, als het verloop van de getamponeerde bergketens in de achtergrond, als ook de iets donkere rand van de lucht aan de bovenkant, zijn elementen uit de Japanse kunst waarmee Escher van huis uit vertrouwd was. 

Al deze elementen samen maken Montecelio een belangrijk vroeg kunstwerk. Het is een verbinding tussen Eschers opleiding aan de Haarlemse School voor Bouwkunde en Sierende Kunsten en de latere Italiaanse panorama’s. Na de oorlog werkt Escher zijn ervaringen met het Italiaanse landschap uit in de typische Escher prenten met verschillende perspectieven.

Afsluiting van loopbaan

Het is een mooie afsluiting van de loopbaan van Micky Piller die over een aantal maanden met pensioen gaat. Zij was conservator van Escher in Het Paleis sinds het ontstaan ervan in 2002. Het museum trekt jaarlijks tienduizenden bezoekers, waarvan velen uit het buitenland. Piller: ‘Dat is nog niet voorbij. De naam van Escher is nog steeds stijgende, over de hele wereld.’