Ötzi

Op een koude dag in het voorjaar, zo'n 5300 jaar geleden, begon een oude, bebaarde man uit Noord-Italië aan een barre tocht over de Alpen. Welk doel hij voor ogen had is onbekend. Hij zou nooit meer thuis terugkeren.

Meer dan vijf milennia later, op 19 september 1991, bevonden Helmut en Erika Simon zich aan de oostzijde van de Fineilspitze, een bergtop in de Ötztal Alpen. Op hun trektocht deden ze een macabere ontdekking: een gemummificeerd lijk dat deels uit het ijs stak. Het echtpaar nam meteen contact op met de lokale autoriteiten. Eerst dachten ze nog dat het ging om een recent overleden bergbeklimmer. Enkele dagen later, toen het lichaam met veel moeite uit het ijs was onttrokken, bleek de ware aard van de vondst. In plaats van een Alpinist had het echtpaar het natuurlijk gemummificeerde lichaam van een prehistorische man gevonden. Naast het lichaam zijn ook kleding en wapens uit het ijs gehaald. Doordat het lichaam vrijwel direct na overlijden is bevroren, was het uitzonderlijk goed bewaard gebleven.

Ötzi

De mummie kreeg de bijnaam Ötzi, naar het deel van de Alpen waar hij gevonden werd. Uitvoerige medische testen volgden snel en lichtten een tipje van de sluier op over het leven van de mysterieuze ijsman. Bij zijn sterven was hij 1.65 meter hoog, woog ongeveer 50 kilogram en was ongeveer in zijn 45e levensjaar, erg oud voor die tijd. Ötzi droeg middellang haar en een baard. In de resten van zijn haar zijn deeltjes arseen en koper gevonden. Samen met het feit dat hij met een koperen bijl werd gevonden, kan dit er op wijzen dat Ötzi op de een of andere manier werkzaam was als kopersmelter of kopersmid. Zijn botstructuur toonde dat hij veel door de bergen trok. Misschien was Ötzi dus een herder. Uit genetisch onderzoek bleek daarnaast dat Ötzi een grotere kans op onvruchtbaarheid had, waardoor hij mogelijk uit zijn gemeenschap was verstoten.

Bepakt en beladen

Ötzi had last van zweepworm, een parasiet die zich in zijn darmen had genesteld, en had zwaar afgesleten tanden en botten. Op verschillende plekken langs zijn gewrichten had Ötzi tatoeages, misschien een magisch geneesmiddel tegen zijn gewrichtspijn. Hij droeg een relatief complexe set kleding bij zich: een mantel van gevlochten gras, onderkleding van dierenhuiden en speciale sneeuwschoenen. Om te overleven had Ötzi ook medicinale paddestoelen, stenen werktuig, pijl en boog en een koperen bijl bij zich.  Zelfs zijn dieet werd bekend: Ötzi at brood, verbouwde groenten, wild en fruit. Zijn laatste maaltijd vond enkele uren voor zijn overlijden plaats en bestond uit geroosterd hertenvlees.

Moord?

Ötzi was zo goed bewaard gebleven om hij plotseling overleed. Eerst waren wetenschappers van mening dat hij simpelweg verrast werd door een sneeuwstorm. Maar al snel bleek dat het ongeval meer weg had van moord. Italiaanse onderzoekers vonden in 2001 een pijlpunt diep in Ötzis schouder. Deze pijlpunt raakte op zijn baan een slagader, waardoor Ötzi  snel doodbloedde. Ook had de man flinke sneden en blauwe plekken opgelopen aan zijn handen, polsen en borst. Tenslotte concludeerden de onderzoekers dat Ötzi een flinke klap tegen zijn hoofd had gekregen; handmatig toegebracht door een steen of misschien het resultaat van een val.

Ötzi zelf was ook niet bepaald onschuldig: menselijke bloedresten aan zijn pijlpunt wezen erop dat Ötzi tweemaal iemand neer had geschoten en daarna de pijl had hergebruikt. Ook werden er bloedresten gevonden op zijn kleding. De wonden en bloedresten wezen er op dat Ötzi in de loop van een paar dagen betrokken was geweest bij een aantal gevechten. Nog voor Ötzi het leven liet had iemand hem op zijn buik gedraaid en geprobeerd de pijl uit zijn schouder te verwijderen.

Misschien dat Ötzi deel uit maakte van een groep plunderaars wiens strooptocht niet helemaal volgens plan verliep. Misschien was hij in de bergen op de vlucht voor een groep vijanden. Of misschien was Ötzi in de bergen met een aantal stamgenoten en was zijn dood het resultaat van een tragisch jachtongeluk. We zullen het nooit zeker weten.