Lang genoeg gezwegen

De Volkskrant berichtte onlangs dat zes Molukse kapers van de trein bij De Punt door een regen van 144 kogels zijn gedood. De discussie die daarop losbarstte ging over Van Agt en Den Uyl, over terrorisme en over de vraag of dit nou nieuws was, of dat iedereen (lees: de Molukse gemeenschap) dit al lang wist. Maar de discussie ging weer niet over de Molukkers zelf of over de achtergronden van deze kaping. Wat weten we in Nederland nou eigenlijk over deze groep die in 1951 gedwongen naar Nederland kwam? Nog steeds bijna niets. Het wordt tijd dat daar verandering in komt. Niet om de kapingen goed te praten, wel om de frustraties van toen beter te begrijpen. Bovendien vormen de Molukse soldaten een belangrijk deel van de Nederlandse geschiedenis in Indië en daar is nu lang genoeg over gezwegen.

In minder dan zes maanden tijd kwamen in 1951 jonge Molukse soldaten op dienstbevel naar Nederland. Schepen die Nederlandse emigranten in Australië hadden afgeleverd, haalden op de terugweg op Sumatra 12.500 mannen, vrouwen en kinderen op. Zij waren in dienst van het Koninklijk Nederlandsch-Indisch-Leger (KNIL), maar toen ‘ons Indië’ in 1949 officieel onafhankelijk was geworden, werd dat leger opgeheven. De Nederlandse KNIL-ers gingen terug naar hun vaderland, Indische soldaten kregen ontslag of stapten over naar het leger van president Soekarno, maar de Molukse soldaten vielen tussen wal en schip. Hun onafhankelijke Zuid-Molukse staat (de RMS) was op dat moment in oorlog was met Soekarno en die verbood de goed getrainde soldaten om naar de Molukken terug te keren. Wat te doen? De onafhankelijkheidsstrijd van Indonesië was voor Nederland een zeer pijnlijke periode geweest. De relatie met de nieuwe Indonesische president Soekarno was nog broos en Den Haag wilde hem niet voor het hoofd stoten. Ze keek dus wel uit om openlijk partij te kiezen voor de Molukse soldaten; ook al waren die officieel nog steeds in Nederlandse dienst.

Pas nadat Nederland een kort geding verloren had, koos de minister van Oorlogszaken voor de in zijn ogen ‘slechtst denkbare optie’; de 12.500 jonge mannen, hun vrouwen en kinderen moesten maar voor een paar maanden naar Nederland komen. Zodra alles weer rustig was, konden ze dan terug naar hun eigen land. Dat was geen optie, het was een belofte waar de Molukkers zich aan vasthielden. Niemand wilde graag naar de koude land in Europa, maar veel soldaten zagen het als een onverwacht avontuurtje. Een soort lange vakantie, eigenlijk.

Vergeten en in de steek gelaten

Dat viel tegen. Omdat hun verblijf maar tijdelijk zou zijn, en omdat het land kampte met extreme woningnood, werden de exotische gasten ondergebracht in de lege barakken van concentratiekampen als Westerbork en Vught en in tientallen andere tochtige, oude en verwaarloosde onderkomens. Tegen de afspraken in, werden de soldaten bij aankomst in Nederland ontslagen. Ze moesten hun uniformen uittrekken, en wachten tot er iets zou gebeuren. De mannen mochten geen werk zoeken, de vrouwen mochten niet zelf koken en contact met Nederlanders werd ontmoedigd. Ze konden nergens heen met hun gevoelens van woede en frustratie. Langzaam maar zeker vergat Nederland de aanwezigheid van zijn gasten. Soekarno versloeg de Molukken en voegde de onafhankelijke staat toe aan Indonesië waar hij de scepter zwaaide. In Nederland groeiden de gezinnen van de jonge soldaten hard, maar een ander onderkomen kregen ze niet.
De belofte dat ze weer terug zouden gaan naar hun eigen, onafhankelijke staat, kon en wilde Nederland niet nakomen, maar heeft dat nooit hardop tegen deze oud-KNIL-ers durven zeggen. Inmiddels wonen zij al bijna 63 jaar in Nederland. In plaats van terug te gaan, sterven de oude strijders bijna allemaal in Nederland; vergeten en in de steek gelaten.

Gewelddadige acties

De tweede generatie groeide op tussen twee werelden. Als kleine kinderen kregen ze alleen maar te horen dat ze binnenkort weer terug zouden gaan. Maar ze werden volwassen en ze woonden nog steeds in oude barakken of kleine Molukse wijken. Ze kregen Nederlandse vrienden en keken met afgunst naar de vrijheid die zij kregen, maar ruzie maken met hun ouders deden ze niet. Je gedraagt je beleefd tegen ouderen. Veel Molukse jongeren maakten hun opleiding niet af, het drugsgebruik in deze groep was halverwege de jaren ’70 schrikbarend hoog. Als ze naar hun vaders keken zagen ze gefrustreerde, boze en vaak ook moedeloze mannen. De jongeren waren boos op de manier waarop hun vaders behandeld waren. Ze vonden dat er iemand voor hun rechten op moest komen. Hun vaders waren veel te lang veel te vriendelijk geweest, vonden ze. Een kleine groep radicaliseerde en stelde dat als Nederland niet wilde luisteren, ze dan maar moest voelen. Ze begonnen gewelddadige acties voor te bereiden.
In 1977 werden tegelijkertijd een lagere school in Bovensmilde bezet en de trein bij De Punt gekaapt. Met die acties, en vooral de doden die ze kostten, verspeelden de Molukkers veel goodwill bij de Nederlandse bevolking. Maar één ding kregen ze wel voor elkaar: eindelijk luisterde de hele wereld even naar het verhaal van de Molukkers.

Onze toekomst ligt hier

De kapingen leverden nog meer op. Na het geweld ging Nederland eindelijk om tafel zitten met Molukse groeperingen om te horen wat er speelde. Als gevolg daarvan kreeg de eerste generatie soldaten een onderscheiding, de Rietkerkpenning, als gebaar van waardering voor hun inzet voor Nederland. Dat betekende heel veel voor hen. Bovendien kregen ze een pensioen; geld waar ze recht op hadden, maar waar ze na hun gedwongen ontslag geen aanspraak meer op konden maken.
Ook in de hoofden van de tweede, en inmiddels derde generatie Molukkers, vond een omslag plaats. Een paar mensen had van Soekarno een vakantievisum gekregen om voor het eerst in decennia hun vaderland te bezoeken. Daar realiseerden de meesten van hen zich dat hun kinderen daar niet meer zouden kunnen wortelen. In hun geboortedorpen was geen elektriciteit, geen onderwijs en geen moderne gezondheidszorg. Onze toekomst ligt in Nederland, besloten zij, en vanaf dat moment ging het veel beter met de Molukse jongeren in Nederland.
Hoewel de familiebanden nog steeds ijzersterk zijn en de bloedbanden boven alles gaan, zijn de toekomstperspectieven veel beter. Molukkers studeren af, hebben goede banen en beginnen zich voor hun eigen geschiedenis te interesseren.

Zo Nederlands Als Wat

En langzaam maar zeker komt een einde aan het zwijgen. Niet alleen geheime rapporten worden opgedoken uit diepe lades in Den Haag, de Molukkers beginnen langzaam maar zeker over hun eigen geschiedenis te vertellen. Er verschijnen boeken als Zo Nederlands Als Wat; een Molukse familiegeschiedenis (link: http://www.bol.com/nl/p/zo-nederlands-als-wat/9200000002212375/
http://www.atlascontact.nl/boek/zo-nederlands-als-wat/) waarin het bijzondere verhaal van één familie in combinatie met het algemene verhaal van alle Molukkers verteld wordt. Hoewel de familie het niet altijd prettig vond openhartig te vertellen over pijnlijke momenten in hun leven, blijkt uit de reacties van hun omgeving dat juist die eerlijkheid zeer gewaardeerd wordt. De herkenning is groot en de opluchting van Molukkers uit alle generaties dat zij niet de enige waren die worstelden met het cultuurverschil, de hardhandige opvoeding, het verlangen weer naar huis te gaan, etcetera biedt een hoop gespreksstof.

Niet onderin een diepe la

De kapingen hebben een belangrijke rol gespeeld in deze ontwikkelingen. Praat ik daarmee het geweld van deze acties goed? Integendeel. Deze acties waren voor de kapers destijds het uiterste middel om aandacht te krijgen. Als Nederland beter naar zijn Molukse militairen had omgekeken, waren die kapingen waren niet nodig geweest. Molukkers zijn bescheiden mensen. Ze schreeuwen hun verhaal niet graag van de daken. Maar het moet wel gehoord worden. Daarom is het belangrijk dat we luisteren, en het niet opnieuw onderin een diepe la stoppen en hopen dat het verdwijnt.

Zo Nederlands als Wat; een Molukse familiegeschiedenis is verschenen bij Atlas Contact:

http://www.bol.com/nl/p/zo-nederlands-als-wat/9200000002212375/
http://www.atlascontact.nl/boek/zo-nederlands-als-wat/

Zie ook:

Beelden van de trein na de kaping in De Punt:

http://www.isgeschiedenis.nl/wp-content/uploads/2012/03/treinkaping-470x355.jpg

Reportage met historische beelden, nav berichtgeven Volkskrant:

http://www.youtube.com/watch?v=SwHpX-8dSDc (Youtube RTV Drenthe)

 

Polygoon journaal 1977: Einde vd gijzeling http://www.youtube.com/watch?v=Y-Vp96RLLnk&list=PL-Za-oJ8CSewzw7ICsWuzkW0Zxv70j67Y

Andere Tijden:

http://www.geschiedenis24.nl/nieuws/2013/december/Molukse-treinkaping-1977-executies-Van-Agt-Den-Uyl.html?utm_medium=twitter&utm_source=twitterfeed

 

Beeld trein bij De Punt: http://static3.volkskrant.nl/static/photo/2013/11/2/7/20131129222955/media_xl_1973617.jpg

Molukkers Algemeen

aankomst in de haven van Rotterdam:

http://fast.mediamatic.nl/f/ntrb/image/195/2691-359-273.jpg

 

Tags

Reageren