Gouda dankt zijn bestaan voor een belangrijk deel aan de drukst bevaren scheepvaart route van Europa. Deze liep vanuit Vlaanderen over de Hollandsche IJssel via de Goudse Haven, de Donkere Sluis en de Gouwe naar het achterland: Leiden, Haarlem, Amsterdam en vervolgens naar de Hanzesteden in Noord-Duitsland.
De scheepvaart leverde een belangrijke bijdrage aan de welvaart van Gouda. Lading uit grotere schepen wordt er overgeslagen. Doorvarende schippers moesten langdurig op hun beurt wachten en provianderen. Zij maakten gebruik van de plaatselijke werven en zeilmakerijen.
1540 zevenduizend schepen
Dordrecht, Gouda en Haarlem hebben gezamenlijke belangen en zijn – met grafelijke steun – eeuwenlang partners in het handhaven en concurrentievrij houden van de doorvaart door Holland. Sluizenbouw elders wordt zo nodig met geweld verhinderd.
Rond 1540 passeren circa zevenduizend schepen per jaar de Donkere Sluis. Rond 1680 passeren jaarlijks veertienduizend schepen Gouda’s sluizen en rond 1900 zijn het er veertig à vijftigduizend, goed voor circa drie miljoen ton lading per jaar.
1065 eerste sluis
De Donkere Sluis is de oudste sluis van de stad en ligt in een bocht van de Gouwe die via de Haven uitwatert op de Hollandsche IJssel. De geschiedenis van de sluis gaat in ieder geval terug tot in de 13e eeuw. Men veronderstelt dat de sluis al in 1065, zo niet eerder bestond. Het begin zou een dam zijn met – in het midden, de eerste sluis.
De Donkere Sluis is met zijn tegenstrooms openende deuren uniek in Nederland. Vroeger waren er meer, onder andere in Schiedam. Waar de sluis de benaming donker aan te danken heeft? Waarschijnlijk vanwege een overkapping in het verleden.
Verversen stadsgrachten
Aanvankelijk was de Donkere Sluis een keersluis. Dat betekende dat schepen er alleen konden in – en uitvaren als het water in de Gouwe en de Hollandsche IJssel even hoog stond. Omstreeks 1308 werd de keersluis op aanwijzen van Jan van Beaumon door het aanbrengen van een tweede stel deuren omgebouwd tot een schutsluis.
Tot in het begin van de jaren vijftig had de Donkere Sluis een belangrijke functie bij het verversen van het water in de stadsgrachten, die toen over het algemeen open riolen waren. Om de grote hoeveel water die in de gracht staat moest het dubbele paar deuren vrij vlug geopend kunnen worden. Door het – in Holland uitgevonden – vernuftig stelsel van schuiven drukt het binnenste van de twee paar deuren het buitenste paar open. Het water stroomde dan met kracht in de Gouwe.
Langste schutsluis ter wereld
De Donkere Sluis maakte deel uit van het complex Amsterdamsche Sluis, Donkere Sluis en Havensluis. Dit drietal vormde met elkaar een bijzonder lange schutsluis met twee sluiskolken. De schutkolk van de Amsterdamsche keersluis tot de Donkere Sluis is 380 m lang, die tot de Haven 402 m. Daarmee vormt zij, gekoppeld, de langste schutsluis ter wereld.
http://www.youtube.com/embed/vUwyd6mVJic?feature=player_embedded
http://www.youtube.com/embed/4eYSINWEX2c?feature=player_embedded
