Koen Hauser maakt acht actuele foto’s voor expositie Blikvangers in Nationaal Archief

Op de tentoonstelling Blikvangers laat het Nationaal Archief ruim 450 foto’s uit zijn collectie zien. Het zijn foto’s van heel bekende en ook wat minder bekende fotografen. Op verzoek van het Archief maakte Fotograaf des Vaderlands Koen Hauser acht foto’s bij de acht thema’s van de expositie.

Koen Hauser vond het een leuke opdracht en ging al associërend aan de slag. 'Wat betekende een foto voor de mensen die hem toen bekeken, wat was de impact? En vervolgens: hoe kan ik  die betekenis naar de huidige tijd vertalen?'

Kinderatelier

Nemen we als voorbeeld het thema ‘Nederlands-Indië door de ogen van Onnes Kurkdjian’. We bevinden ons in het laatste kwart van de 19e eeuw.  In het landschap van Nederlands-Indië moest plaats gemaakt worden voor de winstgevende plantages van Nederlandse ondernemers en handelaren. Aan de hand van drie producten – tabak, olie en rubber – en de bedrijven die zich hier op toelegden, wordt een beeld gegeven van de exploitatie en de verhoudingen in Nederlands-Indië. Foto’s van bedrijfsalbums worden getoond naast foto’s van de in Soerabaja gevestigde fotograaf Onnes Kurkdjian (1851 – 1903), die een meer idyllisch Indië toont. Dat doet hij niet op de foto van een kinderatelier. We zien de inheemse bevolking, waaronder onder ook een aantal kinderen, zittend op lage bankjes, bezig met de verwerking van tabaksbladeren.  Links erboven blanke mannen in witte pakken.

Koen Hauser maakte een foto van een naaiatelier in Bangladesh waarin hij Nederlandse kinderen in monteerde. En tegen een muur een poster van K3. Hauser: ‘Het zwart-witte beeld van Kurkdjian is ver weg van het hier en nu, maar er lopen nog veel dingen parallel.  Ik heb me erg ingeleefd en kwam tot dit beeld. Ik heb het expres niet heel dramatisch aangezet.’

Verre volkeren

Een ander thema waar Hauser zijn reactie op gaf was ‘Op expeditie naar de Mamberamo met Jean Demmeni’. In het begin van de 20e eeuw is het Nederlands gezag op het westelijk deel van Nieuw-Guinea slechts in naam en uitsluitend langs de kustlijn gevestigd. Om meer invloed op het gebied te kunnen laten gelden, moest het land en de bevolking in kaart worden gebracht. De verslagen en foto’s door Jean Demmeni (1866-1939) van de Mamberamo expeditie in 1909/10 laten ons over de schouders van de expeditieleden meekijken naar wat zij aantroffen en hoe zij het ervoeren.

Hauser: ‘De expeditie had de bedoeling de Mamberamo rivier in kaart te brengen. Een onderofficier die een fototoestel bij zich had maakte voor het eerst een plaatje van de bevolking. Ik vroeg me af wat we nu nog bijzonder zouden vinden? Niet zoveel meer. Daarom heb ik zelf een volkje verzonnen. Het is een parodie op het onbekende volkeren cliché. Bij de feestwinkel schafte ik een aantal grote oren aan en ik vroeg vriendinnen die aan hun hoofd te bevestigen.’

Reizen

En ten slotte het thema ‘In Den Haag en Algiers met Alexandrine Tinne’. Alexandrine Tinne (1835-1869) was een bijzondere vrouw. Als een van de eerste vrouwen hield zij zich kort na de uitvinding van de fotografie bezig met dit nieuwe medium. Daarnaast reisde zij veel naar verre vreemde oorden. De foto’s die zij tijdens haar korte leven maakte, geven een beeld van haar directe omgeving in Den Haag en van haar verblijf in Algiers als voorbereiding op haar ambitieuze laatste ontdekkingsreis op zoek naar de Toearegs.

Hauser: ‘We zien een portret van Alexine Tinne tegen een scherm op de achtergrond. Ze behoorde tot de elite die het zich kon veroorloven verre reizen te maken. Maar binnen die elite was zij toch een bijzonder persoon, een pionier. Ik heb me afgevraagd: wat zou een vrouw met geld nu doen? Toen kwam ik op het idee van een ruimtereis, een beetje à la Richard Branson.’

Behalve deze drie, zijn er nog vijf andere thema’s, mét een fotocommentaar van Koen Hauser. Ga het zelf bekijken. De tentoonstelling is nog te zien tot en met 12 juli 2015.