Jan Toorop – een veelzijdig kunstenaar

We hadden vroeger een groot schilderij van Toorop in huis. Het was zwart-wit en het wit was enigszins vergeeld. Het heette “De Mijnwerker”.  Je zag een zittende mijnwerker met  een pikhouweel. Hij kreeg verlichting van een mijnlamp. Ik denk niet dat het een originele Toorop was, maar het was wel een indrukwekkend schilderij met ook een grote zwarte omlijsting.

Op de voorpresentatie in het Gemeentemuseum zag het werk niet hangen, misschien hadden wij dan toch het origineel in huis. Het werk van Jan Toorop (1858-1928) is geliefd bij een groot publiek en wordt vaak geassocieerd met art nouveau, vooral vanwege zijn bekende lithografie ter promotie van de Delftsche slaolie.

Slaoliestijl

Deze litho was zelfs zo bekend dat art nouveau in ons land ook wel slaoliestijl is gaan heten. Maar Toorops oeuvre omvat vele stijlen. Via zijn lidmaatschap van de Belgische kunstenaarsvereniging Les Vingt kwam hij in aanraking met Seurat en andere Franse pointillisten. Toorop paste deze techniek vervolgens toe in zijn werk.

Op zijn beurt was Toorop weer een grote inspiratiebron voor andere kunstenaars en speelde hij een belangrijke rol in de ontwikkeling van de moderne kunst. Zo was hij een van de initiatiefnemers van de eerste Van Gogh tentoonstelling in 1892 en bracht hij kort na de eeuwwisseling het luminisme naar Amsterdam, waar hij grote invloed had op kunstenaars als Mondriaan.

Hij was nauw betrokken bij de oprichting van de Moderne Kunstkring, werkte mee aan de Beurs van Berlage, ontwierp grote decoratieprogramma’s voor kerken en was in vele opzichten de kunstenaar die Nederland opende voor internationale moderne tendensen.

Symbolistische stijl

In de periode 1891-1893 vond Toorop zijn geheel eigen symbolistische stijl. De dagelijkse realiteit verdween uit zijn werk en maakte plaats voor dromerige, bijzonder fantasierijke voorstellingen. Fatalisme (1893) is daar een duidelijk voorbeeld van. Toorop exposeerde in die periode onder meer in Wenen, waar hij een inspiratiebron werd voor de Weense avant-garde kunstenaars, zoals Gustav Klimt.

Toorop lijkt de verschillende stijlen voortdurend af te wisselen, maar onderzoek van Gerard van Wezel – met conservator Hans Janssen samensteller van de tentoonstelling – toont dat Toorop juist in die afwisseling bewust consistent was.  Hij stemde zijn stijl af op de situatie waarin het werk moest functioneren of reageerde op de context waarin het gepresenteerd werd, in dialoog met internationale tendensen en stromingen. .

Hij was een van de eerste echt moderne kunstenaars en een belangrijke speler in de internationale avant-garde. Met Van Gogh en Mondriaan behoort hij tot de belangrijkste Nederlandse kunstenaars uit de periode rond 1900.

Mooie catalogus

Er is een prachtige, kloeke catalogus verschenen, die tevens het eerste deel vormt van een driedelige complete oeuvrecatalogus door Gerard van Wezel. Het geheel wordt door WBOOKS uitgegeven.  Voor kinderen is er een mooi prentenboek van de Belgische illustrator Kitty Crowther Jan Toorop – Het lied van de tijd. Dit bijzondere kunstboek is verschenen in samenwerking met uitgeverij Leopold en vormt de aanleiding voor een bijbehorende tentoonstelling in de kindermuseumzaal.

De tentoonstelling reist in aangepaste vorm door naar Villa Stuck in München, Museum Bröhan in Berlijn en Musée d’Orsay in Parijs.

Afbeeldingen: 1) zelfportret, 1915, 2) Bezonkenheid, Meditatie, Vuur, 1923 3) Fatalisme, 1893 4) Novemberzon, 1888, 5) Delftsche Slaolie, 6) Trio Fleuri, 1885, 7) Play of Lines

Datum:
26 februari 2016 / 29 mei 2016
Type activiteit:

Tags

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0