De foto’s uit Eschers fotoalbum

Maurits Cornelis Escher, de kunstenaar die bekend is om zijn houtsneden, houtgravures en lithografieën, maakte heel veel foto’s. Gewone kiekjes en daarnaast foto’s die hij gebruikte voor zijn prenten. Maar zelfs van zijn gewone kiekjes zie je dat hij een speciale blik had. Het wiskundige aspect is op de achtergrond altijd aanwezig.

Op een foto waarop hij zijn zoontje op een wip in de bossen fotografeert is een mooi voorbeeld hiervan. Je ziet een hele mooie lijn naar boven, de langgerekte wip en helemaal ver weg blijkt ook nog een klein mannetje te zitten. Zo ook een foto van zijn vrouw op een steil wandelpad in het Franse rotsgebergte, de Gorges du Fier. Hij weet het geometrische hekwerk voor de rotspunt en vooral het licht tussen een linke rotspunt en een rechter rotspunt te pakken, en neemt dan en passant zijn vrouw mee, die er precies goed opkomt, qua lichtval.

Eschers fotografie

Escher was in de jaren 1925-1935 veel op reis en ging het liefst en het vaakst naar Italië. Daar ontmoette hij in een herberg zijn latere vrouw, Jetta Umiker. Het Museum Escher in het Paleis zoomt in de nieuwste tentoonstelling ‘Escher Close Up’ voor het eerst in op Eschers foto’s. Op een perspresentatie kregen we toelichting van Benno Tempel, directeur van het Gemeentemuseum/  Museum Escher in het Paleis en de nieuwe conservator Dunja Nadjezjda Hak.

Tempel: “Van tijd tot tentoonstelling organiseren waarin we dieper inzoomen op een aspect van Escher of op het leven van Escher. Drie jaar geleden Escher en de Islamitische kunst, nu Escher en de fotografie en dan met name zijn eigen fotografie. De reden daarvan is dat het Gemeentemuseum de grootste Escher-collectie van de wereld heeft.”

Nauwgezet

Dunja Nadjezjda Hak: “Die collectie bestaat uit prenten, maar ook schetsboeken, brieven, foto’s, agenda’s en fotoalbums. Deze fotoalbums zijn de leidraad geweest om hier naar te gaan kijken. Eind jaren twintig / begin jaren dertig van de vorige eeuw ging Escher op reis. Naar Italië, in het voorjaar.  Van die reis maakte hij foto’s en schetsen. En vervolgens schreef hij in zijn agenda waar hij was, op welke dag en welke foto’s relevant waren voor zijn werk.” We zien in de vitrines dat Escher inderdaad nauwgezet te werk ging. Want niet alleen in zijn agenda, ook in het smalle witte randje boven de foto noteert hij de gegevens. 

Je ziet hem schetsen maken ter voorbereiding van zijn prenten, maar daarnaast maakte hij op dezelfde plekken foto’s. Bepaalde onderdelen van een landschap of een stadje accentueerde hij en elementen die voor hem niet relevant waren liet hij weg. Zijn kunstzinnige / wiskundige blik springt er uit. In het najaar was hij weer thuis in Nederland en werkte hij alles uit, in houtsneden en lithografieën.

Op diverse tekeningen en foto’s zien we een schilderachtig plaatsje aan de Amalfikust, Atrani. Ook Jetta Umiker figureert er op.  In de laatste zaal hangt een bekende lange rolprent van de kunstenaar. En wat zien we bijna op het eind, enigszins verstopt? Inderdaad. Atrani.

Een ware schat

Escher heeft nooit met foto’s geëxposeerd. Het was privé. Na zijn dood werd zijn archief alleen bekeken door een selecte groep historici en kunsthistorici. Nu zijn persoonlijke fotoarchief voor het eerst een open gaat, blijkt dat het een ware schat gaat, die een unieke blik geeft in zijn werk als kunstenaar. De schat zal in komende jaren verder gebruikt worden om andere aspecten van Escher te laten zien. En dat gebeurt dan in een nieuwe behuizing van het Museum, ook op het Korte Voorhout, maar dan dichterbij de Koninklijke Schouwburg, in het pand van de Amerikaanse ambassade die gaat verhuizen naar Wassenaar.

Tempel vertelde dat het Museum er samen met een hotel in zal trekken. Hij hoopt Museum en Hotel zo te integreren dat hotelgasten, mochten zij daar zin in hebben, ’s nachts een aantal zalen van het Museum  kan bezoeken. Maar eerst wacht een grondige verbouwing en herinrichting. En dan zitten we zo in 2019.

Afbeeldingen: 1) Maurits Cornelis Escher bij de Vesuvius, 30 mei 1934, 2) Jetta Escher-Umiker met uitzicht op Atrani, mei 1931, 3) Maurits Cornelis Escher in Patti, april 1932, 4) ) Tempel van Segeste, 17 mei 1932, 5) M.C. Escher bij de tempel van Segeste, 17 mei 1932, 6) ) Tempel van Segeste, tekening 1932, 7) Jetta Escher-Umiker bij de Gorges du Fier, 3 juli 1924, 8) Maurits Cornelis Escher bij de Kagerplassen, 28 augustus 1924, 9) ) Maurits Cornelis Escher met George Arnold Escher, 29 december 1926 

http://www.escherinhetpaleis.nl/