Koning- stadhouder Willem III van Oranje-Nassau

De Nederlandse Willem III was als stadhouder van de Republiek der Nederlanden en koning van Engeland en Schotland, één van de machtigste mannen van Europa. Hij verenigde Europa in de strijd tegen de Franse koning Lodewijk XIV en maakte met zijn Glorious Revolution een einde aan decennia van strijd tussen de Engelse koningen en het Engelse parlement.

Acht dagen na de dood van zijn vader, stadhouder Willem II, werd Willem geboren op 14 november 1650. Zijn vader had de haat van veel Nederlandse regenten op zijn hals gehaald door een jaar eerder een staatsgreep te plegen. Na zijn dood waren de regenten er dan ook alles aan gelegen om ervoor te zorgen dat er nooit meer een Oranje tot stadhouder zou worden benoemd. De jonge Willem had dus niet alleen zijn vader maar ook zijn politieke erfenis verloren. Tot overmaat van ramp had hij ook nog eens een zeer zwak gestel; vanwege een misvormde rug moest hij een metalen korset dragen en hij leed aan astma. Niets wees erop dat deze geplaagde prins één van de belangrijkste personen van Europa zou worden.

Speelbal

Zijn hele jeugd bleef hij een speelbal tussen zijn moeder en zijn grootmoeder, die het niet eens konden worden over de opvoeding van Willem. Uiteindelijk nam de Hollandse raadspensionaris Johan de Witt de jonge Willem onder zijn hoede en onderwees hem wekelijks in staatszaken. Het leek er steeds meer op dat er voor Willem toch een toekomst in de politiek in het verschiet lag.

Weg naar de top

Zijn kans kwam in het Rampjaar 1672. Een coalitie van Frankrijk, Engeland, Münster en Keulen vielen de Republiek aan vier kanten aan. Met name de Fransen rukten razendsnel op richting het westen. Het volk vond dat de regenten onder leiding van Johan de Witt het land en leger hadden verkwanseld en aan de Fransen hadden verkocht. Zij zagen in Willem de redder van het vaderland en eisten de terugkeer van de achterkleinzoon van de eerste Willem van Oranje. Johan de Witt werd samen met zijn broer in Den Haag door een menigte neergeschoten en gelyncht, waarop Willem tot stadhouder Willem III werd uitgeroepen. In tegenstelling tot zijn voorgangers kreeg hij verregaande bevoegdheden die hem in staat stelde om tegenstanders in de vroedschappen (een soort gemeenteraden) te vervangen door hem gunstig gezinde lieden.

Willem versus Lodewijk

Ondertussen verliep de oorlog zeer ongunstig voor de Fransen. Nadat Willem de Hollandse Waterlinie onder water liet lopen, kwamen ze niet verder dan Utrecht. Ondertussen had Michiel de Ruyter de Engelse en Franse gezamenlijke vloot verpletterend verslagen; het land was gered. De oorlog had een rivaliteit ontketend tussen Lodewijk XIV en Willem III die nog decennia zou voortduren. Willem werkte zich op als de kampioen van de protestante Europese strijd tegen de katholieke Lodewijk. Hij zag in dat het verkrijgen van de Engelse troon hem een uitgelezen mogelijkheid bood om deze strijd te organiseren en te financieren.

Een ‘glorieuze revolutie’

In 1677 trouwde hij met zijn nicht en de dochter van de Engelse koning Charles II, Mary Stuart. Na de dood van de protestante Charles in 1585, besteeg zijn katholieke broer James II de Engelse troon. Via zijn vrouw en oom had Willem echter ook een goede aanspraak op de Engelse troon. Nadat hij steeds meer verzoeken vanuit het overwegend protestante Engelse parlement kreeg om de troon op te eisen, nam hij de gok en stak het kanaal over. Met een vloot die zeven keer groter was dan de Spaanse Armada van honderd jaar eerder, ondernam hij een invasie van Engeland. Met een leger van 30.000 man en een moderne propagandamachine (hij had duizenden pamfletten laten drukken die zijn komst aan het Engelse volk uitlegden) rukte hij op richting Londen en deed James op de vlucht slaan. Het overgrote deel van de Engelse edelen en gezagsdragers liepen over naar Willem en maakten het mogelijk dat hij zonder slag of stoot Londen kon betreden.

Hollander op de Engelse troon

Op 24 april werd hij samen met zijn vrouw gekroond tot koning Willem III van Engeland en Ierland. In de zogenoemde Bill of Rights werden de nieuwe verhoudingen tussen de nieuwe koning en het parlement vastgelegd. Daarmee kwam een einde aan eeuwen van conflict tussen deze twee partijen. Willem aanvaarde de inperking van de macht van de koning, maar eiste in ruil hiervoor dat het parlement zijn oorlogen tegen Lodewijk XIV financieel zou ondersteunen. Overigens moest Willem wel eerst nog afrekenen met zijn oom en voorganger James II. Met Franse steun landde deze in 1691 in Ierland om zijn troon te heroveren. Tijdens de slag bij de Boyne werden de zogenoemde ‘Jacobieten’ onder James verslagen. Deze gebeurtenis wordt nog altijd herdacht in Noord-Ierland met de ‘Oranje-marsen’ van Noord-Ierse protestanten.

De ‘Grande Coalition’

In de praktijk liet Willem zijn vrouw Mary de staatszaken in Engeland waarnemen. Hij hield zich tijdens zijn regeerperiode meer bezig met zijn oorlogen tegen Lodewijk XIV. Nederland had een van de grootste legers van Europa aan het einde van de zeventiende en het begin van de achttiende eeuw. Hier had Willem echter niet genoeg aan om het Franse leger te kunnen verslaan, zelfs niet met de vele Engelse huursoldaten. Om het tegen Lodewijk XIV op te kunnen nemen was hij gedwongen om op slimme en diplomatieke wijze coalities van grote en kleinere staten te smeden. In de zogenoemde ‘Grand Alliance ‘ verenigde Willem Oostenrijk, Engeland, het Duitse Rijk, Portugal, Spanje, de Republiek en nog talloze kleinere staten tegen het Frankrijk van Lodewijk XIV. De Amerikaanse staatsman Henry Kissinger noemde het in zijn beroemde boek Diplomacy de grootste coalitie tegen één macht die Europa ooit had gezien.

In 1702 kwam Willem vroegtijdig aan zijn einde na een ongelukkige val van zijn paard. Hij brak zijn sleutelbeen wat door zijn zwakke lichamelijke gestel leidde tot een longontsteking waaraan hij binnen enkele dagen overleed. In Engeland werd hij opgevolgd door zijn schoonzus Anne en in de Nederlanden brak het Tweede Stadhouderloze Tijdperk aan. Pas in 1747 werd er weer een Oranje tot stadhouder benoemd.

Bijnaam / pseudoniem:
King Billy
Functie / titel:
Stadhouder van Holland, Zeeland, Utrecht, Gelderland en Overijssel en koning van Engeland
Geboorte- en sterfdatum:
14 november 1650 / 19 maart 1702
Plaats geboorte:
Den Haag
Plaats sterven:
London
Sekse:
Man

Tags

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0