Panorama Mesdag en TU Delft: ‘Vanaf het hoogste punt: Landmeten in Mesdags tijd’

Terwijl Mesdag in 1880 vanaf het hoogste duin in Scheveningen schetsen maakte voor zijn Panorama, trokken landmeters door het hele land om een nieuwe kaart van Nederland te maken.  

Zowel de schilder als de landmeter zocht het hoge punt in het landschap op: de een voor het creëren van een ruimtelijke illusie en de ander voor het nauwkeurig meten van afstanden. Wat zijn de overeenkomsten en verschillen in aanpak tussen de kunstenaar en de wetenschapper? Door een samenwerking tussen Panorama Mesdag en de TU Delft wordt dit thema op een spannende en toegankelijke wijze uitgelicht. 

Collectie TU Delft Library in Panorama Mesdag  

De TU Delft Library biedt een unieke gelegenheid om haar Bijzondere Collecties te komen bewonderen buiten de muren van de campus. In de tentoonstellingszalen van Panorama Mesdag wordt de geschiedenis van het landmeten aan de hand van een meetinstrumenten, tekeningen en historische kaarten letterlijk in kaart gebracht. Op wetenschappelijke foto’s zijn hoogste punten in het landschap vastgelegd, waaronder spectaculaire tijdelijke constructies die speciaal werden gebouwd om landmetingen te verrichten. Ook kunnen bezoekers zelf struinen door digitale en interactieve kaarten waarop eerdere meetpunten te zien zijn, gebruikt door Cornelis Kraijenhoff en de Rijkscommissie. Deze kaarten laten tevens zien hoe het landschap constant aan verandering onderhevig is geweest, van Mesdags tijd tot nu.  

Uniek experiment  

Speciaal voor deze tentoonstelling is door studenten en onderzoekers van de TU Delft een landmeetexperiment op het Panorama uitgevoerd om te achterhalen waar Mesdag precies heeft gestaan op het Seinpostduin bij het maken van zijn Panorama. Uitgangspunt zijn de vuurtoren, de watertoren, de Oude Kerk en andere hoge punten die Mesdag schilderde op zijn grote doek. Tot op de dag van vandaag pronken deze ijkpunten zichtbaar en herkenbaar in het Scheveningse landschap. Nu, 137 jaar later, kan -door gebruik te maken van de huidige technieken- de positie van deze punten op het Panorama worden vergeleken met hun werkelijke coördinatoren. Hoe nauwkeurig was Mesdag en hoeveel artistieke vrijheid veroorloofde hij zich? De bijzondere resultaten van deze ‘landmeting in het verleden’ worden in de tentoonstelling gepresenteerd en toegelicht.  

De tentoonstelling ‘Vanaf het hoogste punt: Landmeten in Mesdags tijd’, is een samenwerking met de TU Delft en is te zien bij Panorama Mesdag van 31 maart tot en met 22 september 2019. 

 

Toelichting bij de foto’s  

Foto 1: Repetitiecirkel  

Repetitiecirkel voor het meten van hoeken voor een driehoeksmeting. De kijkers worden gericht op twee verschillende punten in het landschap, waarna de hoek wordt afgelezen op de cirkel. Wanneer de afstand tussen twee van de drie hoeken bekend is, kunnen de overige afstanden worden berekend. De meting werd meer dan 10 keer herhaald om de betrouwbaarheid van de uitkomsten te vergroten. Dit instrument is gebruikt door Cornelis Kraijenhoff (1758-1840) bij de eerste grootschalige driehoeksmeting van Nederland aan het begin van de 19e eeuw. Het instrument is vervaardigd door de Franse instrumentmaker Étienne Lenoir naar een ontwerp van Jean-Charles de Borda.

TU Delft Library, Bijzondere Collecties, Inv. nr. 2000.0106.GEO  

Foto 2: Landmetersuitrusting  

18e eeuwse landmetersuitrusting verpakt in een achthoekig kistje dat is bekleed met segrijn. De inhoud bestaat uit een halve cirkel met afneembare richtkijker, planchet, boussole, buisniveau, karteerschalen, schietlood en andere hulpstukken. Met deze instrumenten kon de landmeter zowel metingen uitvoeren in het veld als kaarten maken. De vervaardiger is Benjamin Ayres, die in 1749 instrumentmaker was bij de Hollandse Admiraliteit.

TU Delft Library, Bijzondere Collecties, Inv. nr. 2000.0055.GEO   

Foto 3: Verkenning in Terlet  

Verkenning voor een landmeting in Terlet (Gelderland) in 1889. Aan het einde van de 19e eeuw werden door het hele land landmetingen uitgevoerd in het kader van de Rijksdriehoeksmeting. Deze metingen stonden aan de basis van topografische en militaire kaarten.

Foto van een verkenning voor een landmeting in Terlet (Gelderland), 1889, collectie Kadastermuseum, Arnhem  

Foto 4: Landmeting in Panorama Mesdag  

Een student van de TU Delft voert een landmeting uit in Panorama Mesdag om te achterhalen waar Hendrik Willem Mesdag precies stond op het Seinpostduin.  

https://www.panorama-mesdag.nl/

 

Datum:
31 maart 2019 / 22 september 2019
Type activiteit:

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0