Chéri Samba

Chéri Samba  

Chéri Samba’s schilderijen gaan over armoede, verontwaardiging over domme meningen over zijn cultuur, corruptie en chaos.  Chéri Samba: "Ik doe een beroep op het geweten van mensen ... ik schilder de werkelijkheid, ook al is die schokkend, ik stop er humor en kleur om de mensen er bij te trekken. Ook heb ik veel werk over ras en identiteit zoals in het schilderij ‘J'aime la couleur’."

De Congolese schilder Chéri Samba werd in 1956 geboren als David Samba in Kinto M’Vuila. Hij was de oudste van tien kinderen. Hij groeide op in een landelijke omgeving. Zijn vader was smid, zijn moeder boerin.

Godsdienstlessen

Hij heette oorspronkelijk David Samba, maar toen de overheid christelijke voornamen verbood noemde hij zich eerst Samba wa Mbimba N’zingo Nuni Masi Ndo Mbas en daarna Chéri Samba. Zijn achternaam, Samba, heeft twee betekenissen in de Kikongo-taal, de eerste verwijzend naar de handeling van het gebed en de tweede de handeling van het veroordeeld worden.    

Samba's ouders werden geassocieerd met de Kongo-cultuur, maar Samba koos ervoor om zich te identificeren met de Kinshasa-cultuur, de hoofdstad van zijn land. Naar aanleiding van godsdienstlessen op de lagere school werd hij katholiek. Maar toen hij de school verliet werd hij er losser van. Sindsdien is hij katholiek met een een Zairiaanse twist.

Reclamebordschilder en striptekenaar

Na de lagere school ging hij naar de middelbare school. Op school was Samba altijd aan het tekenen. Zijn vader vond dat niet leuk, maar daar trok hij zich niets van aan.

Op zijn zestiende verliet hij de school en zijn dorp om zich als reclameschilder te vestigen in de Congolese hoofdstad Kinshasa. Hij vestigde in 1975 zijn eigen atelier en hij ontmoette artiesten als Moké en Bodo. Met hen en zijn broer Cheik Ledy vormden ze uiteindelijk een van de meest levendige kunstgroepen van het land ooit.  

Tegelijkertijd werd hij ook illustrator voor het entertainmentmagazine Bilenge Info. Hij werkte zowel als reclamebordschilder als als striptekenaar en gebruikte de stijlen van beide genres toen hij begon met het maken van zijn schilderijen op juten zakken materiaal. Hij ontleende het gebruik van ‘woordballonnen’ aan de stripkunst, waardoor hij niet alleen verhalende maar ook commentaar aan zijn composities kon toevoegen, waardoor hij zijn kenmerkende stijl kreeg om schilderkunst met tekst te combineren. Zijn werk leverde hem lokale bekendheid op.

Samba-handschrift

Gaandeweg ontwikkelde Chéri Samba zijn karakteristieke ‘Samba-handschrift’ van kleurrijke, met glitter bestrooide, verhalende schilderijen vol begeleidende teksten waarin de kunstenaar persoonlijk commentaar levert op de wereld en zelf vaak figureert. Het zijn humoristische en wrange schilderijen die de directheid van strips hebben. «J'avais remarqué que les gens dans la rue passaient devant les peintures, les regardaient et continuaient. Je pensais que si j'ajoutais un peu de texte, les gens devraient s'arrêter et prendre le temps de le lire, de se plonger davantage dans la peinture et de l'admirer», verklaarde de kunstenaar later. Voor zijn werk bedacht hij het predicaat ‘peinture populaire’ – een kunststroming waarachter zich ook andere kunstenaars van zijn generatie schaarden.

Centre Pompidou

In 1979 deed hij mee aan de tentoonstelling ‘Moderne Kunst aus Afrika’ in West-Berlijn. De tentoonstelling Magiciens de la Terre in het Centre Pompidou en de Grande Halle de la Villette in Parijs (1989) betekende de internationale doorbraak van Samba’s werk. Tegenwoordig geldt Chéri Samba als één van de belangrijkste Afrikaanse kunstenaars, en is zijn werk niet meer weg te denken uit biënnales en mondiale overzichten van hedendaagse kunst.

Biënnale van Venetië

In Nederland is Samba ook niet geheel onbekend. Zijn werk werd gepromoot door de Arnhemse Galerie 20 x 2 van Felix Valk en Galerie Apunto in Amsterdam. Samba’s schilderijen waren prominent aanwezig in de tentoonstelling Africa Now in het Groninger Museum (1991) en de manifestatie African Art Events in Maastricht (1992). In 2005 werd de kunstenaar bekroond met een prijs van het Prins Claus Fonds.

In 2007 nodigde curator Robert Storr Samba uit om deel te nemen aan de 52e Internationale Kunsttentoonstelling op de Biënnale van Venetië, getiteld "Think with the Senses - Feel with the Mind. Art in the Present Tense", en beschreven door The Huffington Post als "Certainly, the exhibition of this new century." In 2019 had Museum DeDomijnen in Sittard een overzichtstentoonstelling van zijn werk.

Afbeeldingen

1) La Vraie Carte du monde - 1, 2011, 2) Kalasi Ki Nduenga, 2005, 3) Le Chieur dans le Ventilateur, 4) J’ aime la Couleur, 2003, 5) Mieux la Chenille, 6) Monde vomissant, 2003, 7) Les tours de Babel dans le monde, 1991, 8) Le renoncement a la prostitution, 1999, 9) Un jour de 8 Mars Madimba, 2000, 10) La Vraie Carte du monde - 2, 2011