Anders dan de naam doet vermoeden, bevindt het fort zich een eind van Tienhoven af. Breukelen en Maarssen zijn dichterbij. Het ligt als obstakel in de Tienhovense Vaart in de zuidwesthoek van de Loosdrechtse Plassen.
In het noordwesten ligt Fort Nieuwersluis, in het zuidoosten de volgende schakel in de Nieuwe Hollandse Waterlinie: het Werk bij Maarsseveen.
Piramides
Waar het Tienhovens Kanaal uitkomt in de Vecht, bevindt zich de oude Kraaienestersluis. Die was mede aanleiding voor de aanleg van het fort. De schutsluis, bedoeld voor boten, kon zo nodig ook als damsluis fungeren. In dat geval werd de sluis dichtgemaakt met schotbalken en voorkwam zo dat het water naar de Vecht stroomde.
Ten westen en ten zuiden van het fort bevinden zich enkele betonnen groepsschuilplaatsen uit 1939-40. Ook richting Fort Nieuwersluis en Maarsseveen verrezen heel wat van deze betonnen werken, ook wel ‘piramides’ genoemd. Bij vijandelijke beschietingen konden hier 11 man schuilen. Anders dan bij de kazematten boden ze geen mogelijkheid om zelf te vuren.
Ovaalvormig eilandje
Net als Fort Spion en Fort Kijkuit, moest het Fort bij Tienhoven een dijk beschermen, in dit geval een zogeheten ‘inundatiekade’. Die kade vormde grens van het onder water te zetten (te inunderen) gebied. Op het ovaalvormige eilandje, waar de kade omheen is gelegd, staan twee wachthuizen van verschillende datum en een kazemat uit 1939.
Vlakbij de plek waar vroeger de brug over de fortgracht lag, staat nog de negentiende-eeuwse fortwachterswoning. De indeling van het vierkante wachthuis lijkt er op die van de forten Spion en Kijkuit. Twee grote verblijven in het midden dienden als slaapvertrekken voor 52 manschappen en 2 onderofficieren. Het wachthuis is later omgebouwd tot bomvrije kazerne.
Bomvrij
De beide uitspringende bouwsels bevatten bergruimte voor geschut (remise), met daarnaast twee buitentoiletten (privaten). In de kelder bevonden zich een keuken, toiletten en een kruitberging. Het tweede wachtgebouw bood onderdak aan onderofficieren, die de ruimte deelden met een telegraafkantoor en kruitopslag.
Het forteiland, met aarden wallen, borstweringen en centraal gelegen wachthuis, dateert van 1848-50. Het stamt daarmee uit de tweede bouwperiode van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, toen er behalve robuuste torenforten veel bomvrije bouwwerken verrezen om de steeds krachtiger wapens te kunnen weerstaan.
In slechte staat
Het forteiland is sinds 1998 in eigendom van Staatsbosbeheer. Het is overgroeid, zodat er weinig van te zien is. Het Rijksmonument verkeert in zeer slechte staat. Het fungeert als natuurgebied – de vleermuizen voelen zich er thuis - en is niet toegankelijk voor het publiek. Er is zelfs geen brug meer. Staatbosbeheer heeft het fort opgeknapt zodat het zichtbaar is vanaf de weg.
De damsluis net voor de bocht van de Tienhovense Vaart, richting Vecht, is gerestaureerd. Het fort ligt langs een wandel- en fietspad. Wellicht krijgt het bijzondere forteilandje in de toekomst een nieuwe functie.
Bronnen:
• https://www.staatsbosbeheer.nl/natuurgebieden/groene-hart-vechtstreek/bezienswaardigheden/fort-tienhoven
• http://forten.nl/forten/fort-tienhoven/
• http://hollandsewaterlinie.erfgoedsuite.nl/@1183/4-fort-tienhoven/
• https://www.routeyou.com/nl-nl/location/view/4357834/fort-tienhoven
