Het Rijksbureau voor kunsthistorische documentatie

Het Rijksbureau voor kunsthistorische documentatie (RKD) is uitgegroeid tot het belangrijkste documentatiecentrum van de Nederlandse beeldende kunst ter wereld.

Het is alweer 13 jaar geleden dat het instituut zetelde in een historisch pand aan de deftige Korte Vijverberg met zicht op de Hofvijver en het Binnenhof. Dit pand is ingewisseld voor een onderkomen in het veel prozaïscher nieuwbouw-complex naast het Centraal Station. Het RKD beschikt in het complex, waarin ook de Koninklijke Bibliotheek gevestigd is, over drie verdiepingen.

Nog een belangrijke gebeurtenis vond in het recente verleden plaats: ondanks de naam Rijksbureau is het RKD sedert 1 januari 1995 geen rijksinstelling meer. Het werd die datum samen met de stichting Iconografisch Bureau opgenomen in de Stichting tot exploitatie van het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie, kortweg Stichting RKD.

Ik had een gesprek met Rudi Ekkart, directeur, en Gerbrand Kotting, hoofd Externe Relaties.

Wat zijn – in grote lijnen – de doelstellingen van het RKD?

‘Het RKD stelt zich tot doel om zo volledig mogelijk visueel en schriftelijk documentatie-materiaal over de westerse, vooral de Nederlandse beeldende kunst van de late middeleeuwen tot heden te verzamelen en dit materiaal ter beschikking te stellen aan bezoekers voor informatie en raadpleging.’

Sinds wanneer voeren jullie deze taken uit?

‘Sinds 1932. De oprichting werd mogelijk gemaakt door een legaat van Dr. C. Hofstede de Groot. De kern van dit legaat bestond uit 100.000 foto’s en reproducties en ongeveer 300.000 persoonlijke aantekeningen over 17e eeuwse Nederlandse schilder- en tekenkunst, aangevuld door enkele duizenden veilingcatalogi.’

Organiseren jullie nog meer activiteiten?

‘Ja. Sinds 1992 organiseren we, onder meer in samenwerking met het Rijksmuseum, cursussen voor buitenlandse kunsthistorici op het gebied van de Nederlandse kunst.’

Geven jullie nog een tijdschrift uit?

‘Jazeker, we geven het op een na oudste kunsthistorische vaktijdschrift in de wereld uit, Oud Holland. Daarnaast is er het RKD Bulletin, dat niet zozeer een wetenschappelijk ‘journal’ is, maar meer fungeert als Nieuwsbrief. Het blad komt maximaal vier keer per jaar uit en wordt uitgegeven door de Stichting Cornelis Hofstede de Groot / Vrienden van het RKD, die de banden tussen het RKD en zijn vele relaties in binnen- en buitenland onder meer door zo’n periodiek nauwer wil aanhalen.’

Met hoeveel personen / fte’s worden de werkzaamheden uitgevoerd? Blijft dit aantal voorlopig op dit niveau?

‘Met 69 personen. In fte’s gerekend is dit aantal 57,3, waaronder een aantal vrijwilligers en banenpoolers.’

Vertel eens iets over jullie verzamelgebied

‘Het documentatiemateriaal over de Nederlandse schilder- en tekenkunst van de Gouden Eeuw is nog steeds de kern van de collectie. Wel is in de loop van de tijd het verzamelgebied steeds breder geworden en de hoeveelheid materiaal zo gegroeid dat er aparte afdelingen zijn ontstaan.

Om die oorspronkelijke kern is er een afdeling Oude Nederlandse Schilderkunst die meer dan 600.000 foto’s en reproducties omvat van Noord- en Zuidnederlandse schilderijen uit de 15e tot en met de 18e eeuw.

Een aparte afdeling beheert de documentatie over de tekeningen en prenten uit die periode. We richten ons ook op Nederlandse topografische afbeeldingen vanaf de late middeleeuwen en op de ikonografie van de westerse kunst in het algemeen en van de Nederlandse beeldende kunst in het bijzonder.’

Iconografisch Bureau

‘Het samengaan met het Iconografisch Bureau betekent dat we nu ook een bijzonder specialisme in huis hebben op het gebied van de Nederlandse portretkunst en de identificatie van voorgestelde personen. Verder zijn er afdelingen die zich concentreren op de schilder- en tekenkunst van de 19e en 20e eeuw. Documentatie over technieken en werkvormen die de moderne kunst eigen is, wordt in dit verband eveneens verzameld.

In de loop van de tijd ontstond de behoefte om het verzamelterrein van de RKD-collectie uit te breiden met materiaal dat de wisselwerking tussen de Nederlandse en buitenlandse kunst documenteert.

Deze verzameling op de afdeling ‘Buitenlandse Kunst’ is inmiddels uitgegroeid tot de omvangrijkste van het RKD: ze omvat zo’n anderhalf miljoen afbeeldingen. De afdeling Persdocumentatie is eigenlijk een historische documentatie van actualiteiten.

Alle veranderingen en verschuivingen op het terrein van de beeldende kunst in de ruimste zin van het woord waarover in de pers wordt geschreven, worden hier bewaard. De onderwerpen hebben niet alleen betrekking op de Nederlandse kunstwereld, maar ook op die in het buitenland. Al dit materiaal bevindt zich op 11 studiezalen.’

Wat is de doelgroep van het RKD, met andere woorden, voor wie verzamelt het RKD?

‘Het RKD is er in de eerste plaats voor museummedewerkers uit binnen- en buitenland en andere professionele beoefenaars van de kunstgeschiedenis. Daarnaast staat het open voor alle serieuze belangstellenden op ons werkterrein, waaronder eigenaren van  kunstvoorwerpen.’

Geef eens wat cijfers over jullie documentatie?

‘We beschikken over meer dan 3,5 miljoen foto’s en reproducties van kunstwerken, 380.000 boeken, tijdschriften en tentoonstellings- en veilingcatalogi, 2 miljoen fiches met kunsthistorische aantekeningen en twee miljoen krantenknipsels over met name Nederlandse kunst. Ook hebben we tientallen persoonlijke archieven van kunstenaars, kunsthandelaren en kunsthistorici in huis. Daarmee is de collectie de grootste in haar soort in de wereld.’

Hoe bevalt de huisvesting vergeleken met de vorige aan de Korte Vijverberg?

‘We beschikken over meer ruimte en de technische voorzieningen zijn natuurlijk beter. Wat we missen is de sfeer die van dat mooie plekje aan de Korte Vijverberg uitging. Overigens beginnen we ook hier, na 13 jaar, uit ons jasje te groeien. We zijn in onderhandeling met de Rijksgebouwendienst over uitbreiding en verbouwing.’

Met welke andere instellingen in binnen- of buitenland werkt het RKD samen?

‘In de eerste plaats natuurlijk met onze zusterinstellingen. In Nederland is de Rijksdienst voor de Beeldende Kunst een voorbeeld, in het buitenland de Witt Library in Londen. Deze laatste instelling kun je een beetje vergelijken met het RKD. Vanzelfsprekend hebben we heel veel contacten met musea in binnen- en buitenland.

De samenwerking met het Rijksmuseum over de organisatie van cursussen heb ik al genoemd. Wat de samenwerking met de universiteiten betreft, participeren we in de Onderzoeksschool Kunstgeschiedenis.

Dat is een dit jaar opgezet samenwerkingsverband tussen enerzijds de kunsthistorische vakgroepen van de universiteiten en anderzijds een aantal culturele instellingen. Dit zijn er nu vier: het Rijksmuseum, het Van Gogh Museum, de Rijksdienst voor de Monumentenzorg en het RKD. Dat is een goed voorbeeld van de institutionalisering van de samenwerking.

Tot slot een praktische vraag: stel dat ik meer wil weten van een 20e eeuws schilderij dat ik zojuist op een veiling heb gekocht. Hoe kom ik dan aan de gegevens?

‘Er zijn twee mogelijkheden. U kunt zelf komen om de gegevens op te zoeken. Dat is de meest aangewezen, de beste weg. Een tweede mogelijkheid is een brief te schrijven en een zwart-wit foto van het schilderij bij te sluiten. De veilingdatum willen we ook graag weten, samen met zoveel mogelijk andere gegevens van het schilderij. De toegezonden foto houden we wel op het RKD. Overigens geven we geen schriftelijke expertises, taxaties en aanduidingen van waarde van kunstwerken.’

Zijn daar nog kosten aan verbonden?

‘We heffen geen toegangskosten. Ook de schriftelijke beantwoording van vragen is gratis.’

Meer informatie te vinden op: http://www.rkd.nl/nl/     

 

 

Tags

Reageren