Johan van Oldenbarnevelt

Johan van Oldenbarnevelt was een belangrijk staatsman en leverde een grote bijdrage aan de geboorte en het succes van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Aanvankelijk vormde hij met de stadhouder prins Maurits een succesvol duo in het bestuur van Holland en de Republiek, maar kwam uiteindelijk door toedoen van zijn oude partner aan zijn einde.

Van Oldenbarnevelt werd in 1547 geboren in Amersfoort. Na een studie rechten werd hij in 1570 advocaat bij het Hof van Holland. Dit orgaan behandelde alle rechtszaken die de colleges van de afzonderlijke steden te boven gingen. Binnen het Hof gingen rechtszaken en tegenstrijdige politieke belangen hand in hand. Het vormde dus een ideale leerschool voor het politieke wonderkind dat van Oldenbarnevelt later zou worden.

De jonge advocaat sloot zich in 1572 aan bij het verzet van Willem van Oranje tegen de Spaanse overheersers. Van Oldenbarnevelt zag de gruwelen van de oorlog met eigen ogen, toen hij als onderdeel van de burgermilitie tegen de Spanjaarden vocht tijdens het zeer bloedige beleg van Haarlem in 1573.

Bliksemcarrière  

In 1576 werd hij benoemd tot pensionaris van Rotterdam. Na tien jaar in de Rotterdamse politiek actief te zijn geweest wist hij het in 1586 te schoppen tot landsadvocaat en raadpensionaris van Holland. Voordien was de landsadvocaat slechts een woordvoerder van de Staten van Holland, maar van Oldenbarnevelt wist deze functie een nieuwe invulling te geven. Al snel trok hij belangrijke staatszaken naar zich toe en werkte zich op tot de machtigste persoon in de Republiek. Nadat Willem van Oranje in 1583 was vermoord, zag de situatie er slecht uit voor de jonge Republiek. Prins Maurits was nog te jong om de positie van zijn vader als leider van de opstand, over te nemen. Van Oldenbarnevelt, met al vele jaren politieke ervaring, was de ideale man voor de taak.  De Nederlandse opstandelingen hadden in 1581 Filips II definitief als koning afgezworen, maar hadden in de volgende jaren enkele buitenlandse edelen de kroon aangeboden. Nadat alle pogingen mislukt waren, besloten de opstandige gewesten, onder leiding van Oldenbarnevelt, dat de soevereiniteit voortaan bij de Staten-Generaal lag. De noordelijke gewesten vormden voortaan een republiek. De Zuidelijke Nederlanden bleven wel onderdeel van het Spaanse Rijk.

Een gouden duo

Van Oldenbarnevelt ontfermde zich over de jonge Maurits en ontdekte al snel zijn militaire kwaliteiten. Het paar vormde een politiek krachtduo. Oldenbarnevelt was verantwoordelijk voor alle politieke zaken en Maurits gaf leiding aan het leger en vloot. Onder hun leiding ging het de jonge Republiek voor de wind; Maurits wist alle noordelijke gewesten die nog onder Spaans bestuur stonden, te veroveren en Johan van Oldenbarnevelt nam in 1602 het initiatief voor de oprichting van de Verenigde Oost-Indische Compagnie. Deze VOC markeerde de geboorte van het moderne financiële systeem en groeide al snel uit tot de meest succesvolle onderneming ter wereld.

Gewapende vrede

Op de vooravond van het Twaalfjarig Bestand, dat vrede met Spanje zou brengen, vertoonde de relatie tussen Van Oldenbarnevelt en prins Maurits zijn eerste scheurtjes. Van Oldenbarnevelt wilde de druk op de Hollandse handel verlichten door een bestand te tekenen met Spanje. Maurits, aan de andere kant, had het gevoel de Spanjaarden bijna op de knieën te hebben en was faliekant tegen een onderbreking van de oorlogshandelingen.

Tijdens de volgende jaren escaleerde de ruzie verder als gevolg van een conflict binnen de Republiek tussen de zogenaamde remonstranten en de contra-remonstranten. De remonstranten waren doorgaans voor godsdienstvrijheid en stonden voor een vrijere invulling van de calvinistische godsdienst. De contra-remonstranten verzetten zich hiertegen. Al snel werd de scheidslijn tussen beide groeperingen tevens een politieke en scheidde het de partijen in een Oranje oorlogspartij en een burger vredespartij. Van Oldenbarnevelt verklaarde zich solidair met de remonstranten, waarop Maurits als tegenreactie zich achter de contra-remonstranten schaarde.

De  Staten van Holland namen op initiatief van van Oldenbarnevelt in 1617 een resolutie aan die het mogelijk maakte voor de steden om op eigen conto huurtroepen aan te nemen om eventuele onlusten te voorkomen. Prins Maurits vatte dit op als een ondermijning van zijn gezag en pleegde hierop een staatsgreep. Van Oldenbarnevelt werd samen met andere prominente remonstranten (waaronder Hugo de Groot) opgepakt en veroordeeld wegens verraad. Tot zijn eigen schrik werd hij ter dood veroordeeld. Johan van Oldenbarnevelt, de drijvende kracht achter de Republiek, werd op 13 mei 1619 onthoofd. 

Functie / titel:
Raadspensionaris
Geboorte- en sterfdatum:
14 september 1547 / 13 mei 1619
Plaats geboorte:
Amersfoort
Plaats sterven:
Den Haag
Sekse:
Man

Tags

Reageren

  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
Aantal stemmen: 0